Çağdaş Türk Sanatında Kuş İmgeleri
İnsanoğlunun evrende var olmasıyla başlayan ve hayatının çeşitli alanlarında yer alan hayvanlar, insanın en büyük dışavurumu olan sanatsal eylemleri içinde her zaman kendine yer bulmuştur. Sanatsal çalışmalarda karşımıza farklı anlamlar yüklenmiş olarak çıkan hayvan tasvirler içinde, en çok yer alan figürlerinden birisi de kuşlardır.
“Uçma yetisiyle kuş, insanlar tarafından da sıra dışı bir yaratık olarak algılanmıştır. Dolayısıyla da kuş figürü; tanrısallık ve bağımsızlık diye nitelendirilebilen kavramın, gücün ve kudretin simgesi, doğumun ve yeniden doğusun karşılığı ve ölen kişilerin ruhlarını çağrıştırır. Bu nedenle de tarih boyunca birçok uygarlığın sanatında kullanılmıştır”(Günyar, 2007: 5).
Türk Sanatında da bolca örnekleri bulunan kuş figürleri, milli geleneğin ve kültürün bir parçası olarak çeşitli sanatsal düzenlemeler içerisinde karşımıza çıkmaktadır. “Genellikle özgürlüğü, bilgeliği, barışı, yeniden doğuşu vb. temsil eden kuş figürleri çeşitli sanat dallarında da en sık kullanılan sembollerden birisidir”( Özdağ, 2017). “Türk sanatında İslamiyetten önce daha çok ruhun sembolü olarak kullanılan kuş tasvirleri, daha sonra ölümü temsil etmektedir. Aynı zamanda cennetin ifadesi olan kuşların, şamanlar tarafından da koruyucu hayvanlar arasında yer aldığı söylenmektedir” (Atila, e-dergi, 2011: 36).
Mağara dönemlerinden başlayıp günümüze kadar gelen süreç içerisinde biçimsel ve anlamsal olarak sürekli değişime uğrayan kuş figürü, genellikle sanatçıların birtakım kavramlara vurgu yaptığı kuş sembolleriyle ifade edilmiştir. Örneğin; “beyaz güvercin, saflığı ve özgürlüğü simgelerken, karga zekânın, tavus kuşu sevginin, kartal ise; evrensel olarak bulutların üzerine yükselebilen ve güneşe bakabilen bir kuş olarak semavi ve güneşsel bir simge olarak görülmektedir” (Edeer, 1992 : 10).
Kuş figürü farklı dönemlerde ve farklı sanat dallarında biçim ve form olarak sürekli olarak değişikliğe uğramış, şekil değiştirmiş ama her daim varlığını korumuştur.
Her gününüz aydın olsun.
KAYNAKLAR
Atila Kızıldağ, O. (2011). Minyatür Sanatındaki Hayvan Figürlerinin
Sembolik İfadeleri. 16 Aralık 2020 tarihinde http://e-dergi.marmara.edu.tr adresinden erişildi.
Edeer, Ş. (1992). Tarihsel Gelişimi İçerisinde Kuş Figürünün Plastik Sanatlardaki Yeri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Günyar, Ş. (2007). Anadolu Seramiğinde Kuş Öğeleri. Sanatta Yeterlilik Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Sarı, İ. (2021). Silifke Yörüklerinde Keklik İmgesi ve Türk Sanatındaki Yeri.
Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
Özdağ, D. E. (2017). Çağdaş Türk Sanatında Gerçek Dışı Kuş Figürleri. JRES Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 4(1), 17-32