BÜYÜK GÜNEY ANADOLU DEPREMİ - TÜRKİYE   Türkiye'de 10 kenti yıkan ikisi büyük ana deprem olmak üzere, 1117 artçı sarsıntının oluştuğu sarsıntılarda son üç gün aşılırken ortaya çıkan sonuç, Türkiye topraklarında bilinen geçmişe göre belki son 2000 yılın en büyük yıkıcı doğa olayı yaşanmış durumundadır... Depremle ilgili AFAD Kurumu'nun 09.02.2023 günü saat 07:45'e değin son 3 gün içinde topladığı veriler yayınlanmıştır... ARAMA KURTARMA ÇALIMALARINA BAKIŞ : Depremin yaşandığı 10 ilde 3 ay sürecek OHAL durumu duyurulmuştur... Türkiye'de 7 gün süresince ulusal yas durumuna geçilerek, bayraklar yarıya indirilmiştir... Depremin yaşandığı üçüncü gün aşılırken 09.02.2023 saat 07:45'de açıklanan bilgilere Buna göre Adıyaman, Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Osmaniye, Kilis Adana ile Malatya illeri başta olmak üzere 6.444 yakın yapı çöküp yıkılmış, şu ana değin 12.873 kişinin yaşamını yitirdiği, 62.937 kişinin yaralı olduğu saptanmıştır... Deprem bölgesini oluşturan on ilde 24.724 ulusal arama kurtarma çalışanı, 5709 uluslararası arama kurtarma çalışanı yer alırken, tüm kurum, kuruluş, gönüller ile birlikte alanda çalışan toplam görevli sayısı 113.201 kişi olarak verilmiştir... Deprem bölgesindeki illere 5.557 arama kurtarma aracı (ekskavatör, çekici, vinç, dozer, kamyon, arazöz, treyler, greyder, vidanjör) iletilerek çalışmalarda kullanıma alınmıştır... Deprem bölgesinde, 31 Vali, 70'in üzerinde Kaymakam, 19 AFAD üst düzey yöneticisi ile 68 İl yöneticisi görev yürütmektedir... Savunma Bakanlığı'na bağlı birimlerden 160 uçak ile hava aracı, 22 gemi deprem bölgesi için yapılan çalışmalarda kullanılmaktadır... Deprem bölgesine 137.929 çadır ile 1.255.000 battaniye iletilmiş, 92.738 çadırın kurulumu yapılarak kullanıma alınmıştır... Bu alanda toplam 136 aş evi, 4 fırın, 79 yemek dağıtım aracı ile 3.307.982 sıcak yemek, 807.662 çorba, 4.619.937 litre su, 3.249.536 ekmek, 2.694.543 yiyecek, 395.782 içecek iletimi yapılmıştır... (95 mobil mutfak, 79 ikram aracı, 1 aşevi, 4 mobil fırın, 39 sahra mutfak, 1 konteyner mutfak ve 86 hizmet aracı) DEPREMDE YAŞAMINI YİTİRENLER ile YARALILAR Depremlerden en olumsuz etkilenen iller; (İllerde yıkılan konut, ölü, yaralı sayısı iki gün öncesi verilerdir, yazının başındaki toplam veriler güncel saylardır - 09.02.2023) Hatay İli'nde 1278 yapı yıkılmış, 1647 kişi yaşamını yitirmiş, 6.200 yaralı sayılmıştır... Hatay İli'nde yaşayanların sayısı 1.659.320 kişi, il topraklarının yüzölçümü 5403 km2 Kahramanmaraş İli'nde 310 yapı yıkılmış, 1.243 kişi yaşamını yitirmiş, 5.000 yaralı sayılmıştır... Kahramanmaraş İli'nde yaşayanların sayısı 1.168.163 kişi, il topraklarının yüzölçümü 14327 km2 Adıyaman İli'nde 600 yapı yıkılmış, 896 kişi yaşamını yitirmiş, 4.000 yaralı sayılmıştır... Adıyaman İli'nde yaşayanların sayısı 632.459 kişi, il topraklarının yüzölçümü 7614 km2 Gaziantep İli'nde 581 yapı yıkılmış, 504 kişi yaşamını yitirmiş, 4.809 yaralı sayılmıştır... Gaziantep İli'nde yaşayanların sayısı 2.101.157 kişi, il topraklarının yüzölçümü 6000 km2 Osmaniye İli'nde 101 yapı yıkılmış, 502 kişi yaşamını yitirmiş, 2.173 yaralı sayılmıştır... Osmaniye İli'nde yaşayanların sayısı 548.556 kişi, il topraklarının yüzölçümü 3767 km2 Malatya İli'nde 300 yapı yıkılmış, 201 kişi yaşamını yitirmiş, 4.900 yaralı sayılmıştır... Malatya İli'nde yaşayanların sayısı 806.156 kişi, il topraklarının yüzölçümü 12313 km2 Adana İli'nde 25 yapı yıkılmış, 167 kişi yaşamını yitirmiş, 3.993 yaralı sayılmıştır... Adana İli'nde yaşayanların sayısı 2.258.718 kişi, il topraklarının yüzölçümü 14030 km2 Şanlıurfa İli'nde 201 yapı yıkılmış, 127 kişi yaşamını yitirmiş, 2.551 yaralı sayılmıştır... Şanlıurfa İli'nde yaşayanların sayısı 2.115.256 kişi, il topraklarının yüzölçümü 18584 km2 Diyarbakır İli'nde 20 yapı yıkılmış, 120 kişi yaşamını yitirmiş, 854 yaralı sayılmıştır... Diyarbakır İli'nde yaşayanların sayısı 1.783.431 kişi, il topraklarının yüzölçümü 15355 m2 Kilis İli'nde 50 yapı yıkılmış, 22 kişi yaşamını yitirmiş, 518 yaralı sayılmıştır... Kilis İli'nde yaşayanların sayısı 142.792 kişi, il topraklarının yüzölçümü 1642 km2 Elazığ İli'nde 5 kişi yaşamını yitirmiş, 379 yaralı sayılmıştır... (İllerde yıkılan konut, ölü, yaralı sayısı iki gün öncesi verilerdir, yazının başındaki toplam veriler güncel saylardır - 09.02.2023) Suriye'den açıklanan duruma göreyse, 2530 kişinin yaşamını yitirdiği, 2054 kişinin yaralı olduğu bilgisi aktarıldı... İki ülkede toplam yaşamını yitirenlerin sayısı 15.000 kişiye ulaşırken yaralı sayısı 70.000 kişiyi aşmıştır... DEPREM BÖLGESİNİN BÜYÜKLÜĞÜNÜN BAZI ÜLKELERLE KARŞILAŞTIRMASI : Depremin en yoğun yıkıma yol açtığı bu on ilde toplam yaşayanların sayısı, 13.216.008 kişi olarak sayılırken, bu on ilin toplam yüz ölçümü 99035 km2 olarak görünmektedir... Yaklaşık 100 bin km2 alanda, 13 milyonu aşan kişi sayısının depremin birinci düzeyde etkilediği yerde yaşadığı göz önüne alınırsa ortaya çıkan bu veri orta ölçekli bir ülke ile içinde yaşayanlara denk gelmektedir... Karşılaştırmak gerekirse Yunanistan'ın yüzölçümü 131 bin km2, ülkede yaşayanlarsa 11 milyon kişidir... Yine Bulgaristan'ın yüzölçümü 111 bin km2, ülkede yaşayanlar 7 milyon kişidir... Portekiz'in yüzölçümü 92 bin km2, ülkede yaşayanların sayısı 10 milyon kişidir... Yukarıdaki örneklere baktığımızda, Türkiye'de on ili yıkan depremin alanı 100 bin km2 olup, 13 milyon kişiyi doğrudan etkilemiş görünmekte, bu ölçümlerle bu alan tek başına Portekiz'den büyük, Bulgaristan'ın tümüyle neredeyse eşit genişliktedir... Yine depremin Türkiye'de yıkım gösterdiği alanda yaşayanların sayısı 13 milyon kişi ile, Yunanistan'da yaşayanların tümünden daha çok sayıda kişiye denk gelmektedir... TÜRKİYE'DE YAŞANMIŞ EN BÜYÜK DEPREMLER : Türkiye'de son 100 yılda yaşanan en büyük deprem 26 Aralık 1939 yılında 7,9 gücünde 52 saniye süresince gerçekleşmiş olan Erzincan Depremi'dir... Yerin 20 km altında gerçekleştiği saptanan bu depremde, 32.962 kişi yaşamını yitirmiş, yaklaşık 100 bin kişi yaralı sayılmıştır... 17 Ağustos 1999 günü, gece yarısından sonra saat 03:02'de Gölcük konumunda yerin 17 km altında başlayıp 45 saniye süren, 7,4 ile 7,7 güçleri arasında olduğu belirtilen depremde ise 18.373 kişi yaşamını yitirmiş, 48.901 yaralı olduğu sayılmıştır... Kocaeli, Yalova, İstanbul, Sakarya, Bolu, Düzce, Bursa illerinde etkisini gösteren bu depremin yayılım alanı 36 bin km2 olup yaklaşık 14 milyon kişinin yaşamını sarsmıştır... Bu depremden yalnızca 3 ay sonra 12 Kasım 1999 günü, Gölcük'ün kuş uçuşu 110 km doğusunda Düzce'de 7,2 gücünde 30 saniye süren bir deprem daha oluşmuş, bu depremde 782 kişi yaşamını yitirirken 2678 yaralı olduğu bilgisi toplanmıştır... Ulusal, uluslararası deprem ölçüm kuruluşlarınca kesin konumu Gaziantep İli içinde Nurdağı ile Şehitkamil ilçeleri arasında kırsal alan olarak görünen, 6 Şubat 2023 günü gece yarısından sonra saat 04:17'de gerçekleşen 7,8 gücünde ölçülen deprem, 100 bin km2 alan içinde 13 milyonu aşkın kişiyi etkilemesi bakımından Gölcük Depremi'nden daha büyük bir yıkıma yol açmıştır... Depremin ortaya koyduğu yıkımın ilk sekiz saatlik sonuçları belirlenmeye çalışılırken öğlen saat 13:24'te komşu il Kahramanmaraş İli, Ekinözü İlçesi, Gözpınar Kırsalı'nda 7,5 gücünde ölçülen yeni bir deprem daha oluşmuş, ilk depremde yara alıp tümüyle yıkılmayan çok katlı yapılar bir çoğu çökerek yerle bir olmuştur... Erzincan Depremi'nden sonra Türkiye'de yaşanan ikinci büyük deprem Gölcük Depremi olarak sıralanmışken, bunun üzerinden 24 yıl sonra Gaziantep Nurdağı ile Kahramanmaraş Ekinözü'nde gerçekleşen 7,8 ile 7,5 gücündeki depremler bu sıralamayı değiştirerek ülke geçmişinin ikinci ve üçüncü büyük depremleri olmuştur... Gaziantep ile Kahramanmaraş İllerinde konumları ölçülen bu iki depremde en büyük yıkımı yaşayan iller Adıyaman, Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep olup bu il topraklarında depremi oluşturan kırılma çizgisi üzerindeki Gölbaşı, Pazarcık, Nurdağı, İslahiye, Kırıkhan'ın da büyük yıkım yaşadığı düşünülmektedir... DEPREMLERİN BİLİMSEL VERİLERİ : Türkiye'de yaşanan deprem, Arabistan yerkabuğu kesiti (anakara tabanı) ile Afrika yerkabuğu kesitinin (anakara tabanının), Türkiye içinde Anadolu yerkabuğu kesiti (anakara tabanı) ile buluştuğu yerde, üç yerkabuğu kesitinin kesişim konumu olan Hatay İli içindeki yere çok yakın bir yerde gerçekleşti... Gaziantep İli Şehitkamil İlçesi Sofalıcı Kırsalı içinde konum kaynağı ölçülen depremin sarsıntısı 75 saniye sürdü... Amerikan yer araştırmaları kuruluşu USGS'nin öngörüsüne göre deprem sırasında en az 190 km uzunluğunda, 25 km genişliğinde yerkabuğu kesiti kırılmış-yırtılmış oldu... İstanbul Kandilli Deprem Araştırmaları Kuruluşu (Kandilli Rasathanesi), Gaziantep İli Şehitkamil İlçesi Sofalıcı Kırsalı'nda (37.1123,37.1195) yerin 5 km altında 7,5 gücünde deprem bilgisi yayınlarken, USGS kuruluşu depremin Gaziantep İli Şehitkamil İlçesi Atalar Kırsalı'nda (37.174 37.032) yerin 17,9 km altında 7,8 gücünde gerçekleştiğini aktardı... Depremin ilk günü dolmadan öğlen saat 13:24 sularında, 7,5 gücünde yeni bir deprem ile bölge yeniden güçlü bir biçimde sallanmış oldu... İlk depremle neredeyse eşit güçte olan bu sarsıntı, bir artçı dalga olmayıp başlı başına o alanda oluşmuş ikinci deprem özelliği taşıyor görünmektedir... Kandilli verilerine göre bu ikinci depremin oluştuğu konum, Kahramanmaraş İli, Ekinözü İlçesi, Gözpınar Kırsalı içindedir (38.0355, 37.2293)... Oluşan depremler ile artçı sarsıntılarda ortaya konan veriler üzerinde yaptığımız inceleme ile yeryüzü dokusu üzerinde tüm bu konumların oturumuna bakıldığında, bunların Malatya kentinin güneyinden başlayıp, Adıyaman, Kahramanmaraş, Gaziantep, Osmaniye, Hatay illeri üzerinde bir çizgi üzerinde ilerleyip Antakya kent yakınlarına ulaşarak en az 320 km uzunlukta bir anakara (yerkabuğu) çarpışma, kırılma ya da yırtılma etkisi belirtisi gösterdiği sonucu ortaya çıkmaktadır... KENTLERİN TAŞINMASI Ulusal düzeyde yayınlanacak bir duyuru ile tüm ülkede tüm yerel yönetimlerin kentlerin ovalardan, ırmak yataklarından alıp tepelik yükseltilere taşıma sürecine alınması önemli, gerekli durmaktadır... Yerel yönetimlerin ovalık alanlara verdiği yapılaşma izinlerini kaldırılarak, gelir yitimi yaşama olasılığı bulunacak yurttaşlara tepelik kamu alanlarından yer verilmesi sağlanmalıdır... Kentlerin, deprem, toprak kayması, su baskını, deniz yükselmesi gibi sakıncalı olasılıklardan korunması amacıyla yüksek yerlere yeni yapı izni olan alanların açılması, kamu alanların bu değişimde kullanılmak üzere düzenlenip kullanıma açılması gerekmektedir... Yeni oluşacak yüksek yerleşim kesimlerinde 4 katı aşmayacak çok katlı konutlar ile bunları arasının en az 40 metre olması, 10 çok katlı konut arası alanların 10 dönüm toplanma dinlenme alanları olarak bırakılması sağlıklı bir çözüm olacaktır... DEPREM ÇİZGİSİ ÜZERİNDE OLAN ÜLKELER Yeryüzünün yüzeyini kaplayan anakaraların gözle görülmeyen kesitlerden oluştuğu, bu kesitlerin birer kabuk gibi birbirine değdiği dış çizgileri sürtünme ya da çarpışma etkisinden dolayı depremleri oluşturmaktadır... Yeryüzünün dış yüzeyini kaplayan bu anakara kabuklarının birbirine değdiği çizgiler üzerinde büyük gerilim birikimleri olup iki kabuğun birbirini itme gücüne direncin kalmadığı durumlarda anakaralarda kayma, sürtünme, kırılma durumları yaşanıp güçlü depremler yaşanmaktadır... İşte bu anakara kabuklarının kesişim çizgileri üzerinde konumlu olan ülkeler yeryüzü var olduğu sürece büyük depremler yaşayacaktır... Bu lkeler ise; Japonya, Türkiye, Endonezya, Pakistan, Şili, Nepal, İzlanda, Myanmar, Keşmir, Kaliforniya, Bhutan, Peru, Meksika, İran, Filipinler, Küba, Haiti, Tayvan, Tunus, Yeni Zelanda, Dominik, İtalya, Cezayir gibi ülkelerdir... Yaşanan bu depremler sonucunda bu ülkelerin ortak bir biçimde çalışmalar yürütüp deprem yıkımlarına karşı sürekliliği olan önlem eğitimleri ile kentsel yapı değişim uygulamaları konusunda yardımlaşma içinde olmaları, ortak çalışma yürütmeleri, uluslararası deprem önlem kuruluşu oluşturup bu çatı altında eylem geliştirmeleri kurtarıcı birer adım olacaktır... DENİZ KIYILARINDA SU YÜKSEKLİKLERİNDE DEĞİŞİKLİK Depremin yaşandığı gün olan 06.02.2023 günü ay yüzde yüz oranında dolunay durumunda olup ikinci gün olan 07.02.2023 günü ayın dolunay durumu yüzde 98'e gerilerken deprem bölgesi içinde yer alan yoğun yıkım görmüş olan İskenderun'da deniz suyunun kent içine 200 metre dolayında girdiği görüntüler yayınlandı... Deprem konumuna yakın Silifke Taşucu'nda ise deniz suyunun kıyı çizgisinden 2-3 metre geriye çekildiği gözlemlendi... Sanal ortamda yayınlanan görüntülere göreyse Türkiye'nin batısında deniz suyu kıyıdan çok daha büyük oranda (yaklaşık 15-20 metre) geriye çekildiğini gösteren görüntü yayınlandı... Karadeniz Bölgesi'nde ise Samsun ile Sinop arası bir koyda bu kez İskenderun benzeri bir durum ile deniz sıyunun yükselip kıyı çizgisinden içeriye geldiği götüntü yayınlandı... Bunun nedeni olarak ulusal, uluslararası bazı araştırmacıların Türkiye'nin üzerinde bulunduğu anakaranın değişik ölçüler vererek batı yönde 2 ile 5 metre kaydığını yorumladılar... Deniz suyundaki yükselme ile alçalma yaşanan bu konumların durumunun 09.02.2023 günü dolunayın yarım aya yanaşma  oranı arttıkça değişip değişmeyeceği gözlemlenmeli düşüncesini iletmek istiyoruz... İçerik derleme : Aytaç Kurtuba - 09.02.2023 saat 11:00 Silifke Türkiye Kaynaklar: http://www.koeri.boun.edu.tr/scripts/lst1.asp https://www.cisn.org/map/ https://en.wikipedia.org/wiki/2023_Turkey%E2%80%93Syria_earthquake https://es.wikipedia.org/wiki/Terremoto_Nurda%C4%9F%C4%B1 https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%A2%D7%99%D7%93%D7%AA_%D7%94%D7%90%D7%93%D7%9E%D7%94_%D7%91%D7%92%D7%96%D7%99%D7%90%D7%A0%D7%98%D7%A4_(2023) https://twitter.com/Kandilli_info/status/1622410845979295744?s=20&t=uErwJaIsoMVKZ0DcOa6lNA http://www.koeri.boun.edu.tr/new/ https://seismo.berkeley.edu/seismo.real.time.map.html https://en.wikipedia.org/wiki/File:M_7.8_-_Central_Turkey.jpg https://en.wikipedia.org/wiki/File:Anatolian_Plate.png https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/map/?extent=34.39784,30.92651&extent=39.52947,42.41821 https://www.arcgis.com/home/webscene/viewer.html?webscene=b9f8d30d65cd487d8302b6b55aa094c7 https://www.ensonhaber.com/gundem/tarihi-gaziantep-kalesi-depremde-yikildi https://www.aa.com.tr/en/turkiye/at-least-284-killed-2-323-injured-as-74-magnitude-quake-hits-turkiye/2807249 https://www.aa.com.tr/en/middle-east/powerful-earthquakes-kill-at-least-237-in-syria-/2807350 https://www.afad.gov.tr/kahramanmaras-pazarcikta-meydana-gelen-deprem-hakkinda-bilgilendirmee-merkezicerik https://www.silifkesesimiz.com/10-ilde-hissedilen-depremde-can-kaybi-artiyor-6574-haberi https://tr.wikipedia.org/wiki/1939_Erzincan_depremi https://tr.wikipedia.org/wiki/1999_G%C3%B6lc%C3%BCk_depremi https://www.cnnturk.com/turkiye/depremde-olu-ve-yarali-sayisi-kac-oldu-hangi-ilde-kac-bina-yikildi-kac-kisi-oldu https://www.cnnturk.com/turkiye/depremde-olu-ve-yarali-sayisi-kac-oldu-hangi-ilde-kac-bina-yikildi-kac-kisi-oldu