Ekonomiye bakış notlarım… Son yıllarda Türkiye ekonomik çalkantılar içinde gidiyor. Özellikle enflasyonist ikliminin, toplumun her kademesini ağır etkilediği bilinmektedir.  Ekonomik olumsuzluklar altında çabalayan ülkenin üreticileri de bu ağır enflasyon rakamları altında  geleceklerini planlayamıyorlar ve kazanç elde edemiyorlar. Özellikle Silifke’de sohbet ettiğim çiftçiler ağır ekonomik koşullardan  yakınıyorlar. Herkeste bir umutsuzluk ve çaresizlik seziyorum. Şimdi biraz finans matematiği ışığında bazı makroekonomik verileri analiz yapalım, ne de olsa bu yazılarımızın öğretici bir niteliği olduğuna inanıyorum.  1) TÜİK’nin açıkladığı 6 aylık enflasyon rakamlarına göre hedeflenen yıllık enflasyonun %39 olabilmesi için bundan sonraki enflasyon artışının aylık  %1,68 olması  gerekiyor ki yıllık %39 tutsun. Olur mu? Bilemeyeceğim!  2) Silifke tarım sektörünün yoğun olduğu bir bölgedir. Türkiye’nin gıda tedarikçisidir. Başta limon olmak üzere çeşitli tarım ürünleri bu coğrafyada yetişir. Fakat konuya başka bir pencereden bakalım. Paranın yani kapitalin bir değeri vardır, kullanma değerini ölçen araca  faiz diyoruz ve faiz ekonominin gerçeğidir. Ülkelerin ekonomik yapısına göre bu faizler sıfır da olabilir yüze yüzde olabilir. Nasıl bir evde oturma karşılığı kira alınıyorsa, paranın da  kiralama bedeli  faizdir. Yapılacak olan  yatırımın, şirkete mi yoksa sermaye piyasasına mı yapılmasını ölçen  teorik matematiksel işleme “net bugünkü değer” (net present value) denir. Bu değer eğer negatif çıkarda şirkete yatırım yapılmaz ve kapital sermaye piyasasına kayar.  Şimdi bir örnek verelim. Bir çiftçi bir tarım üretimi için 100 bin TL yatırım yaptı ve ikinci yılsonunda buranın değerinin 110 bin TL olabileceğini varsaydı. Ülkedeki mevduat faizini %5 kabul edelim. Çiftçinin satış naktinin net bugünkü değeri matematiksel olarak 99.773 olur. Yani negatif -227. Fakat yatırımını %5 bileşik faizden değerlendirseydi iki yıl sonra  eline geçecek miktar 110.250 TL olacaktı.  3)Ülkelerin makroekonomik dengelerine göre GSMH açıklanır. Örneğin bir ülkede kişi başına gelir 40 bin dolar ve yıllık büyüme hızı yüzde 2 olsun. Diğer ülkede kişi başı gelir 9 bin dolar ve büyüme hızı yüzde 3 olsun. Matematiksel olarak hesaplandığında ikinci ülke her yıl yüzde 18,7 büyümesi gerekir ki birinci ülkeyi 10 yıl sonra yakalasın.  Sonuç: Görüldüğü gibi makroekonomik dengeler bir takım bilimsel verilere dayalıdır ve matematik verilerle açıklanır. Çiftçinin üretimde kalması için kar etmesi gerekli. Bu da elverişli ekonomik iklimin yaratılmasıyla olur. Yukarıdaki basit örnekte gözüktüğü gibi çiftçinin yatırım sermayesini kar edeceği yöne çevirmek istemesi, ana sütü gibi helaldir. Silifke’de çiftçinin gelecek beklentisi karamsar. Yüzleri asık, birçok dert kalemleriyle uğraşmaktan bıkmış! “Hani dokunsan ağlayacak” derler aynı bu şekilde!  Bu nasıl değişecek? Üstat ekonomistler Türkiye ekonomisinin sürdürülebilirliğini sağlayabilmesi için yapısal reformların şart olduğunu dile getirirler. Yapısal reform, bir sistemin daha verimli çalışabilmesi için o sistemin yeniden yapılandırılması olarak tanımlanır.  Dolayısıyla yapısal reformları yerine getirmiş bir ekonomide, paranın değerini  üretim belirler. Üretim artışı ile birlikte ürünlerine iç ve dış piyasalarda talep artışı  yükselebilir. Bunun için özellikle ürünleri dış pazarlarda rekabet  ettirilebilecek pazarlama kanalların devreye girmesi gereklidir. Artan ihracat, ülke para birine olan talebi beraberinde  getirir. Devamında makul faiz, makul enflasyon, dalgalı kurda sabitleşmiş döviz kuru sonucunda ülke ekonomisi Ortodoks standartlara döner ve rayına oturur.  Eğer ekonomik iklim  yaşanacak bir duruma dönmezse, çiftçinin kar edeceği bir sistem varlığını göstermezse korkarım birçok çiftçi arkadaş üretimden adım adım ayrılacaktır.      Article in English My notes on the economy… In recent years, Turkey has been going through economic turmoil. It is known that the inflationary climate has a heavy impact on all levels of society. The producers of the country, who are struggling under the economic negativities, cannot plan their future under these heavy inflation figures and cannot earn profit. Especially the farmers who I chatted with in Silifke complain about the harsh economic conditions. I sense despair and helplessness in everyone. Now let's analyze some macroeconomic data in the terms of financial mathematics, after all, I believe that these articles have an instructive quality.   1)  According to the 6-month inflation figures announced by TÜİK in order for the targeted annual inflation to be 39%, the next inflation increase must be 1.68% per month in order to reach the annual inflation rate of 39%. I don't know if this will happen! 2) Silifke is a region with an intensive agricultural sector. It is Turkey's food supplier. Various agricultural products, especially lemon, grow in this geography. But let's look at the issue from another perspective. Money, i.e. capital, has a value, we call the tool which named interest that measures the value of money and interest is the reality of the economy. Depending on the economic structure of the countries, these interest rates can be zero or a hundred percent. Just as rent is charged for living in a house, the rental price of money is like interest.  The theoretical mathematical process that measures whether the investment to be made should be made in the company or in the capital market is called "net present value". If this value is negative, no investment is made in the company and capital is shifted to the capital market. Let us now give an example. A farmer invests 100 thousand TL in an agricultural production and assumes that at the end of the second year, the value of this production may be 110 thousand TL. Let's assume that the  interest rate in the country is 5%. The present value of the farmer's selling cash is mathematically 99.773 which results a negative number -227. But if he had invested directly at 5% interest, the amount he would have received after two years would have been 110,250 TL. 3) GNP is announced according to the macroeconomic balances of countries. For example, let the per capita income in one country be 40 thousand dollars and the annual growth rate be 2 percent. In the other country, per capita income is 9 thousand dollars and the growth rate is 3 percent. The second country should grow by 18.7 percent every year so that it catches up with the first country after 10 years.  Conclusion : As we have seen, macroeconomic balances are based on a set of scientific data and are explained by mathematical data. For farmers to remain in production, they need to make a profit. This is achieved by creating a favorable economic climate. As seen in the simple example above, the farmer's desire to turn his investment capital in the direction where he will make a profit. That means they have to achieve profit. Farmers in Silifke are pessimistic about the future. Their faces are grim, they are tired of dealing with so many troubles!  If you touch them, “they would cry"  How will this change? Esteemed economists say that structural reforms are essential to ensure the sustainability of the Turkish economy. Structural reform is defined as the restructuring of a system to make it work more efficiently. Therefore, in an economy that has implemented structural reforms, the value of money is determined by production. An increase in production can lead to an increase in demand for its products in domestic and foreign markets. This requires the introduction of marketing channels to make products competitive in foreign markets. Increased exports bring along demand for a country's currency. Subsequently, with reasonable interest rates, reasonable inflation, and a fixed exchange rate in a floating exchange rate, the country's economy returns to orthodox standards and gets back on track. If the economic climate does not turn into a livable situation, if a system where farmers can make a profit does not exist, I am afraid that many of my farmer friends will leave production step by step.