Aytaç KURTUBA
Köşe Yazarı
Aytaç KURTUBA
 

KARAMANOĞULLARI BEYLİĞİ

Anadolu Selçuklu Ülkesi KARAMANOĞULLARI BEYLİĞİ   NURRETTİN BEY Yatır Evi (Nure Sofi) - Mut İlçesi BALKUSAN Obası - Ermenek İlçesi   Anadolu Selçuklu Ülkesi, 1077 yılında Kutalmışoğlu I. Süleyman Şah ile kurulmuş, 1308 yılında II. Mesud'un ölümü ile 231 yıl sonra yıkılmıştır. Ülke en güçlü dönemini, 1220 ile 1237 yılları arası yönetimde olan I. Aleaddin Keykubat ile yaşamıştır... Anadolu Selçukluları Ülkesi'nin yaşadığı sıkıntılı dönemlerinden birincisi, 1096 yılında başlayan Haçlı güçlerinin Kudüs yolculuklarında saldırıları ile Anadolu'yu olumsuz etkilemeye başladıkları 1097 ile üçüncü Haçlı güçlerinin saldırılarının yaşandığı 1190 arasındaki yaklaşık 100 yıla yayılmış olan aralıktır. Bu sürecin Anadolu'yu olumsuz etkilediği dönem geride kalacakken bu kez yeni bir sıkıntılı dönem doğudan gelen Moğollar ile yine yaklaşık 100 yıla yayılan ikinci bir süreç olarak yaşanacaktır... Erzurum'dan Antalya'ya değin topraklarını genişleten, Harzemşahlar Ülkesi'ne son veren, Kilikya Ermeni Ülkesi'ni vergiye bağlayan Anadolu Selçuklu Ülkesi baş yöneteni Aleaddin Keykubat, ağu ile Kayseri'de 1237 yılında öldürülmüştür. Kendinden sonra oğulları arasında bölüşülen topraklar kısa süre içinde kardeşlerini alt edip başa geçen II.Gıyasettin Keyhüsrev'in tümüyle eline geçmiş, ancak 1240 yılında önce Babai başkaldırısı onun yönetimini sarsmış, sonra Erzurum ile Erzincan'ı ele geçiren Baycu Noyan komutasındaki Moğol Ordusu 1243 yılında Sivas'ın doğusunda Suşehri ile Zara arasında yaşanan Kösedağ Savaşı'nda kendisini yenip onun Antalya ile Konya dolayına geri çekilmesine neden olmuştur... Bu savaştan sonra Anadolu Selçukluları yönetimi, çok kısa aralıklı süreler içinde kardeşler arası yaşanacak kavgalar ile çekişmelerden dolayı sık sık el değiştirmiş olacak, Moğolların oyuncağı durumunda kalacaktır. Bu çalkantılı dönem, 1243 yılından ülkenin kesin olarak yıkılacağı 1308 yılına değin 65 yıl boyunca sürecektir. Anadolu içinde yaşanan olağandışı bir çalkantılı dönem olan bu yüzyılda, ardı arkasına bir çok oyun dönmüş, bir çok beylik bu dönemde yıkılan Anadolu Selçuklu ülkesi sonrası bölgelerinde kendi yönetimlerini oluşturmuşlardır... Kimi kaynaklara göre Oğuzlar'ın Üçok Kolu'na bağlı Salur, kimine göreyse Bozok Kolu'na bağlı Afşar Boyu'ndan gelen Karamanlıların atası Nurettin'in babası Saadettin Bey, Azerbaycan'dan dolayından önce Sivas bölgesine yerleşmiştir. Oğlu Nurrettin (Nure) ise Sivas'tan kalkıp önce Konya Ereğli'ye oradan da Ermenek bölgesine gelip bir uç beyi olarak yurt edinmiştir... Değişik bilgilere göre on bin ile yirmi bin arası sayıda çadırdan oluştuğu belirtilen Nurettin Bey'in ilk getirdiği topluluk, oğullarından sonra bölgede güçlenip büyümüş, sonrasında beylik topluğu içinde Avşar, Varsak, Teke, Durgut, Bulgar, Kosun, Göğes boyları yer almıştır... Nurrettin Bey, Babai olarak da bilinen Baba İlyas yönelişinin içinde yer aldıktan sonra Nure Sofi adıyla anılır olmuştur. Anadolu'da 1231 yılında yaşanan bir başkaldırı olarak tanımlanan Babai olayları sonrası, günümüz Mut İlçesi'ne bağlı Yalnızcabağ Obası Değirmenlik Yaylası'na çekilerek yaşamının son yıllarını burada geçirmiş, burada ölerek toprağa verilmiştir. Yerine geçen oğlu Kerimüddin Karaman Bey, beyliği 1256 ile 1262 yılları arasında yönetmiştir... 1243 yılında yaşanan Kösedağ Savaşı'nda Moğollara yenilen II. Gıyasettin Keyhüsrev geri çekildiği Antalya'da 1246 yılında öldükten sonra oğulları, II.Aleaddin Keykubat, II. İzzettin Keykavus ile IV. Kılıç Arslan arasında yönetim arayışı ile yarışı yaşanmış, 8 yıl sürecek bölüşülmüş yönetim sonrası 1256 yılında Baycu Noyan komutasındaki Moğollar, Anadolu'ya yeniden saldırmıştır. İş bu Moğol saldırısı sonrasında IV. Kılıç Arslan, Anadolu Selçuklu Ülkesi'nin başına geçip 1262 ile 1266 yılları arasında yönetimi eline almıştır. II. İzzettin Keykavus'un ülkenin başında olmasını destekleyen Kerimüddin Karaman Bey, ordusu ile birlikte Konya önlerine gelmiş, burada Gevele denilen yerde VI. Kılıç Arslan ile giriştiği savaşta yenilmiş, kardeşleri Bonsuz ile Zeynel Hac orada öldürülmüş, kendisi ise beyliğine doğru geri dönerken bir ormanda sıkıştırılarak orman ile birlikte ateşe verilip öldürülmüştür... Kerimüddin Karaman Bey'in ölümünden sonra beylik yönetiminin başına büyük oğlu Şemseddin I. Mehmet Bey (Karamanoğlu Mehmet Bey) geçmiştir. Babası Kerimüddin Karaman Bey'in desteklediği II. İzzettin Keykavus'un bu kez oğlu olduğu ileri sürülen Alaeddin Siyavuş'u Anadolu Selçuklu Ülkesi'nin başına getirmek isteyen Şemseddin I. Mehmet Bey, 1277 yılında birlikleri ile Konya'ya gelip kenti ele geçirir...  Yalnızca 37 gün sürecek bu yönetim, başında Kongurtay olan yeni bir Moğol saldırısını duyunca Konya'dan ayrılmak durumunda kalmıştır. İşte bu kısa süreç içinde Şemseddin I. Mehmet Bey, yayınladığı bir ünlü bildiri ile bundan sonra toplum içi ile kamu işlerinde özellikle Farsça yerine yalnızca Türkçe konuşulmasını buyruk vermiştir... Çok ilginçtir ki Karamanoğullarını öldüren Moğollar, kendilerinin desteği ile Anadolu Selçuklu Ülkesi'nin başına getirdiği kişileri yine çıkarları bitince kendileri öldürmüşlerdir. Öldürdükleri Kerimüddin Karaman Bey'e karşı desteklemiş oldukları Anadolu Selçuklu Ülkesi yöneteni VI. Kılıç Arslan'ı öldürdükleri gibi, yine öldürdükleri Karamanoğlu Şemseddin I. Mehmet Bey'e karşı Anadolu Selçuklu Ülkesi yönetiminde destekledikleri VI. Kılıç Arslan'ın oğlu III. Gıyasettin Keyhüsrev'i de kendileri öldüreceklerdir... Buraya değin anlaşılan o ki Anadolu Selçuklu Ülkesi içinde ülkeyi önce Moğol boyunduruğu altına sokan, sonra ise en sonunda ülkeyi yıkılmaya götüren başlıca temel sorun kardeş kavgaları olarak görünmektedir... Yine Karamanoğulları'nın ortaya çıktığı Anadolu Selçuklular döneminde, beylik ile ülke yönetimi çoğu kez karşı karıya gelmiş, Osmanlılar bu bölgede var olmadan çok daha önce Karamanoğulları Beyliği ile Anadolu Selçuklu Ülkesi arasında sürtüşmeler ile savaşlar yaşanmıştır... Yine bir çok kaynakta nedense doğrudan açıkça belirtilmemiş olsa da Anadolu Selçuklu Ülkesi, son dönemi ile Moğolların, bu şu ki Anadolu toprakları Moğol Ülkesi İlhanlıların eline geçmiştir. Moğolların Anadolu'da gücü elinde tutmalarına kesinti veren ise Mısır'da yerleşik olan Memlük Türk Ülkesi'nin başı Baybars Bey olmuş, ancak sonrasında Moğol yönetiminin etkisi varlığını yine sürdürmüştür... Karamanoğulları Beyliği, Nurrettin Bey (Nure Sofi) döneminde temelinin atıldığı 1250 yılından sonra tüm olumsuz süreçlere karşın büyüyerek Anadolu'nun en geniş, en güçlü beyliklerinden biri olmuş, yaklaşık 224 yıl süren yönetimlerine ise 1474 yılında Osmanlı Ülkesi komutanı Gedik Ahmet Paşa son vermiştir... Nurrettin Bey Yatır Evi (Nure Sofi Türbesi) Karamanoğulları Beyliği'nin temellerini atan Nurrettin Bey'in (Nure Sofi'nin) toprağa verildiği Yalnızcabağ Obası Değirmenlik Yaylası üzerindeki yer, bir yatır evi olarak düzenlenip günümüze sağlam olarak ulaşmıştır. Bu yatır evi alçak örülmüş taş duvarlar üzerine kesme ağaç yatırılmış dik bir çatı örtüsü ile kapatılmıştır. Yatır evi içinde eşi ile birlikte yan yana gömülü olan Nurrettin Bey, oğulları ile torunlarının gömülü oldukları Balkusan Obası'na kuş uçuşu 18,5 km uzaklıkta yer alıp, Balkusan Obası yatır evinin kuzey batı yön sol açığında konumlu kalır. Nurrettin Bey Yatır Evi uydu konumu : 36.69976632 33.06923474 Balkusan Obası uydu konumu : 36.77783030 32.88564374 Nurrettin Bey'in gömüldüğü yatır evi, deniz düzeyinden 1600 metre yükseltide olup, bu konum kuş uçuşu olarak ölçüldüğünde güneybatı yönde Ermenek kent içi Tol Medrese'ye 17,5 km, doğu yön sağ açığında Mut Kalesi'ne 33 km, kuzey yön sağ açığında Karaman Kalesi'ne 55 km, kuzey yön sol açığında Konya kent içine (Mevlana) 139,5 km, kuzeydoğu sol açığında Aksaray kent içine 200 km, güney yön sağ açığında Anamur Mamure Kalesi'ne 70,5 km, güneydoğu yön sol açığında Silifke Kalesi'ne 83,5 km, batı yön sol açığında Alanya Kalesi'ne 97,5 km, kuzeydoğu yön Sivas kent içi Gök Medrese'ye 483 km uzaklıktadır... Yatır evi çevresine gömülmüş daha başka kişiler de bulunmakla birlikte güneydoğu yöne bakan bu yamaçta 2020 yılı incelemesi temeliyle en yaşlısı 464 yaşını geçmiş 20 dev gövdeli boylu tür ardıç ağacı vardır. Yine bu yatır evinin yanı başında dört yanı taş örümüyle çevrili üzeri tümden açık bir namaz kılma alanı düzenlenmiştir. Bu alanın 100 metre güney sol açığında daha alçak konumda günümüz yapısı bir cami de yer almaktadır. Yatır evini de içine alan tüm taşınmazın tapu bilgisi, 101/1071 sayılı 19,5 dönüm genişlikte ölçülü yerdir... Yatır evinin bulunduğu konum yükseltisi 1600 metre olmakla birlikte bu yamaç başı küçük tepe, gerçekte 2000 metre yükseltisi olup Karaman ile İçel (Mersin) topraklarını ayıran çizgi üzerinde konumlu Teke Dağı doruğunun kuş uçuşu 2,6 km doğu yön sağ açığında yer alır. Yine buraya en yakın eski çağ yerleşimini barındıran, Balabolu adıyla da bilinen Adrassus Kalıntıları, yatır evinin güneydoğu yönünde 3,2 km kuş uçuşu uzaklıktadır. Yatır evinin güney yön sağ açığında 16,7 km kuş uçuşu uzaklıkta ise kendi döneminde etkin kullanıldığını düşündüğümüz, günümüzde bile çıkılması neredeyse olanaksız Mennan Kalesi konumludur... Mut - Nurrettin Bey Yatırı Evi Arası Yol : Mut İlçesi, Yalnızcabağ Obası, Değirmenlik Yaylası'nda yer alan bu yatır evine ulaşım sağlayan yolu anlatmak gerekirse, Mut kent içi çıkıldığında Ermenek yönüne sola dönen yola girilip bu konumundan 28 km ilerlendiğinde varılacak  Çamlıca Obası içine girilir. Yaklaşık 2 km oba içine bayır aşağı inilen yol küçük bir köprü üzerinden karşıya geçince sola bükülür. Buradan 1 km sonra gelinen çataldan sola girilip 8 km sonra Yalnızcabağ Obası'na varılır.    3 km daha yokuş yukarı yönde yarlık yamacı aşılıp düzlükte yeni bir çatala gelinip burada sağdan yola girilir. Çataldan sonra toprak yol ağırlıklı ilerleyen yolda kıvrılarak 6 km gidilince Balabolu olarak bilinen Adrassus Kalıntı alanına gelinir. Artı 2,5 km daha gidilince yarlık boğazında 1400 metre yükselti düzeyine inilip dip konuma gelinir... Sonrası çıkış olacak 2 km yol bir çatala varıp sola ayrılan yol artı 1 km boyunca görülecek iki çataldan da sağ seçilerek gidildiğinde 1600 metre yükseltide olan yatır evi konumuna gelinmiş olunur. Mut kent içinden çıkışta Ermenek dönemecinden buraya değin tüm yol, 53 km'yi bulacaktır... Balkusan Obası 'na Giden Yol : Nurrettin Bey Yatır Evi konumu ile Balkusan Obası'nın konumu arası 18,5 km kuş uçuşu uzaklıkta olmasına karşın, iki konum arası en kestirme yol, büyük çoğunluğu toprak olan yayla yükseltileri düzlüklerinde ilerleyeceğiniz 30 km tutacak ıssız yoldur... Bu yolun 18 km'lik Tekeçatı Sututağı'na (baraj) değin olan kesiti, tümüyle toprak yol olup yol üzerinde yön sorabileceğiniz ne bir kimse ne de bir yerleşim bulunmaz. O yüzden bu yolu kullanmak sizi bir çok yanlış yola sokabilecek, çelişki içinde ilerlemenize yol açacak bir seçenektir. Tümü 30 km tutacak olan bu yolun kalan son 10 km'si bir bakıma daha düzenli güncel bir yoldur... Kabaca bu yolu önünüze çizmek gerekirse, yatır evinden yokuş aşağı 700 metre geri iniş yapınca varacağınız çataldan sola, sonraki belirgin çatallardan ise sırasıyla 600 m sonra sola, 400 m sonra sağa, 1 km sonra sağa, 2 km sonra sola, 1 km sonra sola, 500 m sonra sağa, 500 m sonra sola, 200 m sonra düz, 500 m sonra sola, 1 km sonra sola, 800 m sonra düz, 1 km sonra sola, 500 m sonra sağa 1 km sonra sağa, ardıç ağaçları içinden 1 km ilerleyip keskin dönemeçle sola, 500 m sonra sola, 1 km sonra küçük su tutağı ile yatağı boyuna giriş, 1,5 km yarlık içi iniş yolu sonu ana su yatağına varışta sağa, 1,5 km sonra sola, köprüden karşıya geçiş, sağdan tırmanış, Tekeçatı Sututağı'nı sağınıza alıp 2 km ilerleyiş sonrası Ermenek - Karaman ana yoluna varış. Ana yolda sağı seçip Karaman yönünde kalan yolu ilerleyiş biçiminde sürecektir... Balkusan Obası Ermenek kent içinde yer alan Tol Medrese konumundan başlayıp Karaman Yolu 27 km izlendiğinde varılan Balkusan Obası'na, Karaman kent içi Aktekke Camisi'nden ise bu kez Ermenek Yolu 87 km izlendiğinde varılır... Balkusan Obası, deniz düzeyinden 1620 metre yükseltide olup yerleşim alanı 1600 ile 1650 metre arası yayılır. Oba konumu, tümü kuş uçuşuyla ölçülmekle birlikte güneydoğu sol yan doğrultuda Nurrettin Bey Yatır Evi (Nure Sofi Türbesi) konumuna 18,5 km, güney yön üzerinde Ermenek kent içi Tol Medrese konumuna 15,5 km, güneybatı yön sağ açık doğrultuda Alanya Kalesi'ne 83,5 km, güneydoğu yön sol açık doğrultuda Mut Kalesi'ne 53,5 km, kuzeydoğu yön sol açık doğrultuda Karaman Kalesi'ne 53 km uzaklıktadır... Balkusan Obası'nın sırtını dayamış olduğu, kuzeyindeki yakın tepe doruğu 1750 metre yükseltide ölçülürken, doğusundaki tepe dorukları da 1750 metrede görülür. Obanın eteğindeki su yatağı 1550 metre yükseltide süzülürken yarlık içinde çok sayıda kavak ile söğüt ağacı su boyuna eşlik eder. Su yatağının geçilip batı yönünde uzak uçta yükseldiği görülen doruklara bakıldığındaysa bunların 1900 metreyi aştığı ölçülür. Bu yüksek sırtlar güney yöne doğru uzayıp gider. Balkusan Obası'nın eteğinde akan bu su, yerleşimin kuş uçuşu 12,5 km kuzeybatı yönünde konumlu, 2270 metre yüksekliğe erişen Boz Dağ eteğinde toplanan sular ile yine oba yerleşiminin kuş uçuşu 6 km batısında Sapacak Sırtı etekleri ile daha ileride Katranlı Sırtı eteklerinden süyüp gelen kolların birleşimiyle oluşup akmaktadır. Balkusan'ndan sonra güney yönde kabaca 11 km yatağı içinde ilerleyen suyun önüne Tekeçatı konumunda bir sututağı (baraj) yapılmıştır. Buradan sonra artı 30 km daha yarlıklar içinde yatağı boyunca akışını sürdürecek olan bu su, bitişik sayılan Gökçeseki ile Çamlıca obalarının batısından Ermenek Mut Yolu'nun altından geçip, Göksu'nun iki ana kolundan biri olan Ermenek Suyu ile birleşir. Balkusan Suyu diyebileceğimiz bu suyun, Balkusan Obası'ndan Ermenek Suyu ile birleştiği yere değin aştığı yatak yolu kabaca en az 42 km, ayrıntılı kıvımlarla en az 45 km uzunluktadır. Yüksek dağ eteklerinden Balkusan Obası'na gelene değin geri kalan yukarı yatak yollarını da eklediğimizde bu suyun kol uzunluğu en az 65 km uzunluğa erişir. Suyun toplandığı Boz Dağ doruğu ile suyun Ermenek Kolu ile birleştiği iki konum arası uzaklık kuş uçuşuyla 37 km ölçülmüştür... Oba çevresini saran komşu yerleşimler, kuzeyde Akçaalan, Bayır, Çukur, Kalaba, Ada obaları, doğuda Kızılalan, Işıklar, Kıravga, Göksu obaları, güneyde Ermenek, güneybatıda Güneyyurt, Alakilise, Elmayurdu, Büyükkarapınar obaları, batıda Başyayla, Katranlı obaları, kuzeybatıda Balcılar, Çetmi, Afşar, Keçimen obaları ile Taşkent, Hadim ilçeleri olarak sıralanır... Balkusan Obası içinde günümüzde yaklaşık 80 konut yer alıp bu konutlar birbirine yakın oturum düzeninde konumludur. Oba içinde bir cami, bir ilkokul, bir özdeğer otağı, bir yatır evi, iki bulak yer alıp bunlardan ilkokul Nuri Türkyılmaz İlkokulu, özdeğer evi Karamanoğlu Mehmet Bey Kültür Merkezi, yatır evi de Karaman Bey Külliyesi adıyla sunuludur... Karamanoğlu Mehmet Bey Kültür Merkezi yapısı önünde açık alana dağılı konulmuş olan belüst yontularında, Karamanoğlu Mehmet Bey (1256-1277), Balasagunlu Yusuf Has Hacip (1017-1077), Yunus Emre (1240-1320), Karacaoğlan (1606-1679), Aşık Paşa (1272-1332), Kaygusuz Abdal (1341-1444), Kaşgarlı Mahmut (1008-1075), Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) betimlemeleri yer alır. Tapu bilgilerinde 130/9 sayılı taşınmaz alanın büyüklüğü 3758 m2 olarak ölçülüdür. Alan içinde bir de anı bulağı yerleştirilmiştir... Bu kişiler arasında Balasagunlu Yusuf Has Hacip'in adının geçiyor olması, bazı araştırmacılarca Balkusan adı ile burayı kuran Karamanoğullarının köklerinin günümüz Kırgızistan Ülkesi'nde Balasagun ile ilişkisi olduğu yönündedir. Balasagun, Kutadgu Bilig'in yazarı olan Yusuf Has Hacip'in doğduğu yerdir... Külliye olarak belirtilen oba içindeki en önemli yer ise Karamanoğulları soyunun gömülü olduğu alan olarak belirtilmiş olup, 128/2 sayılı tapu taşınmazı olarak belirtili yer 499 m2 genişlikte olup bunun içindeki yatır evi yapısı yaklaşık olarak 100 m2 dikdörtgen oturumda kesme taşla örülü yapılmıştır. Bu taşınmazın dört bir yanı dolalı çevresini saran yamaç ise 128/1 tapu sayılı yer olup 3722 m2 genişlikte bir gömüm alanıdır. Tüm yamacın ortasında kalan yatır evi yapısı üzerinde sekiz dilimden oluşan dolamda sivri uçlu yumçat biçimle örtülü belirgin dam çıkımı ile bunun altında yapı içine denk gelen kapalı yerde 5 kişi gömülüdür. Bu kişiler, sağ üçlü sırada Kerimüddin Karaman Bey, Şemseddin I. Mehmet Bey (Karamanoğlu Mehmet Bey), onun kardeşi Bedrettin Mahmut Bey olarak sıralanırken sağdaki iki kişi ise Kerimüddin Karaman Bey'in hanımı ile Karamanoğlu (Bedrettin) Mahmut Bey'in hanımıdır. Bu yatır evinin doğu yan bitişiğinde bu kez üzeri açık olup yine dikdörtgen çevrimle örülü alan, namaz kılma yeri olarak düzenlenmiştir. Bu yapının Mekke'de Mescidi Haram içindeki Kabe'ye kuş uçuşu uzaklığı uydu üzerinden 1834 km olarak ölçülür. Kabaca dikdörtgen olup eşit ölçüler üzerine oturmadığı anlaşılan yapı oturumunun Kabe'ye bakan kısa temel çizgisi yaklaşık 30-40 aralık açıyla batı yöne bakı dönülüdür. İlginç bir benzeşimle Balkusan Obası içinde yapılı güncel kullanımda olan dışı taş örülü cami de, Ermenek kent içinde konumlu Tol Medrese oturumu da, Karaman kent içi Saadettin Ali Bey Mescidi ile Hatuniye Medresesi de birdeş yada benzeş açıyla Kabe dönelinin yaklaşık 30-40 açılık kayma ile batısına doğru yön tutmuştur. Bu açı kaymaları Konya'da Mevlana'da birdeş yönde görülürken, sağlamasını yapmak için baktığımız İstanbul'da Sultan Ahmet Camisi ile Süleymaniye Camisi'nde benzer açıyla ancak bu kez ters yönde doğuya döneli olduğu ortaya çıkar. Buradan anlaşılan durum, yeryüzünün yuvarlak olma etkisi üzerinden verilebilecek doğru çizgi çekilmiş olma varsayımının olasılığı, geçerliliğini yitirmekten yana ağırlık koyar. Ancak genel kanı, bu açı kaymalarının yönelişin ana çizgisini etkilemediği düşüncesindedir diyebiliriz... Kabe'ye doğruca yöneli olması beklenen bu yapı oturumlarının Alanya'daki bir çok camide de görüldüğü, ancak bu kez daha az bir kayma ile yaklaşık 10-15 aralık açıyla batıya döneli oldukları uydu çizim atmalarından anlaşılır. Bu çizim atmalarında kayma göstermeden dosdoğru Kabe yönüne döneli yapılmış eski camiler ise, Mut'un Tekeli Obası içinde günümüzde kullanım dışı kalmış olan yarı yıkık ancak kendi döneminde çok güzel dokuda yapılmış olan Kızılminare Camisi olduğu anlaşılır... Karamanoğulları anlatmış olduğumuz çalkantılı dönemlerden sonra başkentlerini Karaman'a taşımışlardır. Ancak bazı görülere göre Balkusan'da da çok önemli kent yapıları oluşturmuşlardır. 1474 yılına gelindiğinde artık karşısında durulamaz bir güce erişen Osmanlı Ülkesi'nin komutanı Gedik Ahmet, burada kalan son Karamanoğlu Beyi olan Pir Ahmet Bey'i yenmiş, böylece beylik yaşamının sonuna gelinmiştir... Osmanlı Ülkesi, Balkanlarda geniş topraklar eline geçirdikçe Anadolu içlerinde bir çok yöreden olduğu gibi bu yöreden de çok sayıda oymağı o bölgelere yerleştirilmiştir. Günümüzde Yörük geleneğinin son izlerinin kaldığı Taşeli Yöresi'nde, artık kırsalda yerleşik olan obalar da bilinen iş eğitim gerekçeleriyle daha büyük yerleşimler olan kentlerde toplanma sürecini yaşamıştır. Bu bakımdan iç göç olgusu, kendi özelliğini değiştirerek günümüzde de süreğenliğini korumuştur... Karamanoğlu Mehmet Bey olarak bilinen Şemseddin I. Mehmet Bey'in Konya'yı ele geçirdiğinde yayınlattığı, Türkçe konuşulması üzerine yaptığı bildirisinin yıl dönümü olarak yılın beşinci ayının on yedinci günü, Balkusan Obası'nda Türkçe Dili'nin önemini vurgulayan etkinliklerle kutlamalar yapılmaktadır. 2023 yılında da yapılması beklenen bu kutlamalar, bildirinin yayınlanışının 746. yıl dönümü olarak yine Karaman İli, Ermenek İlçesi'ne bağlı olan Balkusan Obası'nda düzenlenmiş olacaktır... Okumanıza sunduğumuz bu yazıda, doğru Türkçe kullanımını en üst düzeyde tutmak için uzun, belki de dolambaçlı anlatımlarla sizi yorarak çalıştığımız konuyu aktarmaya önem gösterdik. Yine başvurup incelediğimiz bir çok değişik kaynakta yazan bilgileri, kendi düşünsel yetimizin verdiği ölçüde doğruluk süzgecinden geçirerek sizin için derlemiş olduk. Bu kaynaklarda olmayan ölçüm değerlerini ise karşılaştırmalar yaparak ilk kez kendi çalışmamızla oluşturup size sunduk. Yine değişik yıllarda birbirini tanımayan değerli arkadaşlarımızla yaptığımız yolculuklarda çektiğimiz görüntüleri sizin incelemenize sunmuş oluyoruz. Dileriz üzerinde çalıştığımız, temel düzey olarak gördüğümüz bu çalışmamız, ileride konuyu ayrıntılandırmak isteyen öğrencilerle araştırmacılara kaynak bilgi sunup yardımcı olur... Taşeli Yöremiz için çok önemli değer taşıyan bu konuda geçen yerlere, değişik yıllarda yaptığımız yolculuklarda yanımızda olan yöremizin önemli gezgini Ali Doğan, emekli öğretmenimiz Zümrüt Neşe Güleç, araştırmacı arkadaşımız Ali Topal'a içten sevgilerimizi iletiyor, emeklerinden dolayı sağ olsunlar var olsunlar diliyoruz... Ayrıca bu konunun yazımı sonrası eksikliklerimizi düzelten değerli büyüğümüz Şerafettin Güç ağabeyimize de saygılarımızı iletiyoruz... Görüntü çekimleri  : Nure Sofi - Balabolu 25.09.2011 - Ali Doğan ile Balkusan - Ermenek 14.08.2022 - Zümrüt Neşe Güleç ile Nure Sofi - Balabolu 10.09.2022 - Ali Topal ile Kaynaklar : https://www.youtube.com/watch?v=vAWheNJi8XM https://www.youtube.com/watch?v=ZkqKnMMbzHE https://www.youtube.com/watch?v=gVj3ja6EyIM https://tr.wikipedia.org/wiki/Balasagun https://tr.wikipedia.org/wiki/Af%C5%9Far_boyu https://tr.wikipedia.org/wiki/Salur_boyu https://www.gazeteanadolu.com/balkusan-turk-dunyasinin-cekim-merkezi/31068/ https://www.karamandan.com/haber/6460978/kerimuddin-karaman-bey-kimdir https://turkishstudies.net/history?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=5a985e36-6684-4e29-8c18-29acbf857a0c.pdf&key=24795 https://ermenekinsesi.com/author/serafettin-guc/ https://www.facebook.com/profile.php?id=1477992198 https://ermenekinsesi.com/nure-sofi-nin-kabri-yenilendi/ https://www.karamangundem.com/karamanogullarinin-atasi-kurucusu-nure-sofi-kimdir https://tr.wikipedia.org/wiki/Nureddin_Bey https://tr.wikipedia.org/wiki/Karamano%C4%9Fullar%C4%B1_Beyli%C4%9Fi https://tr.wikipedia.org/wiki/Kerim%C3%BCddin_Karaman_Bey https://tr.wikipedia.org/wiki/Kilikya_Ermeni_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1 https://www.aa.com.tr/tr/yasam/karamanoglu-mehmetbeyin-turbesine-22-yildir-gozu-gibi-bakiyor/1856050 https://kutluozen.com/kosedagi-savasinin-turk-tarihindeki-yeri-3temmuz-1243/ https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sivas/gezilecekyer/svas-kales https://tr.wikipedia.org/wiki/I._Al%C3%A2eddin_Keykubad http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=165208&start=0 https://tr.wikipedia.org/wiki/Sadeddin_K%C3%B6pek https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCbarizeddin_Ertoku%C5%9F https://www.tarihbilimi.gen.tr/mubarizeddin-atabey-ertokus-kimdir/ https://islamansiklopedisi.org.tr/ertokus https://tr.wikipedia.org/wiki/Antakya_Prensli%C4%9Fi https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCrc%C3%BC_Hatun https://tr.wikipedia.org/wiki/II._%C4%B0zzeddin_Keyk%C3%A2vus https://tr.wikipedia.org/wiki/IV._K%C4%B1l%C4%B1%C3%A7_Arslan#Kaynak%C3%A7a https://tr.wikipedia.org/wiki/III._G%C4%B1y%C3%A2seddin_Keyh%C3%BCsrev https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Mesud https://tr.wikipedia.org/wiki/Sel%C3%A7uklu_Hanedan%C4%B1 https://tr.wikipedia.org/wiki/Anadolu_Sel%C3%A7uklu_sultanlar%C4%B1_listesi https://tr.wikipedia.org/wiki/Anadolu_Sel%C3%A7uklu_Devleti https://tr.wikipedia.org/wiki/Anadolu_beylikleri https://tr.wikipedia.org/wiki/Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferleri#Be%C5%9Finci_Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferi_1217-1221 https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_T%C3%BCrkmenleri https://www.altayli.net/surgun-bir-beyligin-hikayesi-anamur-kalesi.html https://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Sel%C3%A7uklu_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu https://islamansiklopedisi.org.tr/karamanogullari https://tr.wikipedia.org/wiki/Nureddin_Bey https://tr.wikipedia.org/wiki/Babailik https://yenidenergenekon.com/19-karamanogullari-beyligi/ https://www.ilimcephesi.com/turkiye-selcuklulari-siyavus-cimri-olayi/ https://tr.wikipedia.org/wiki/III._G%C4%B1y%C3%A2seddin_Keyh%C3%BCsrev https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Mesud https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCneri_Bey http://www.enfal.de/starih40.htm https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0bn_B%C3%AEb%C3%AE https://www.karamandauyanis.com/yazarlar/serafettin-guc/kerimuddin-karaman-beyin-oglu-semseddin-i-mehmet-bey-amp-39-in-divanda-istegi/1440/ https://www.memleket.com.tr/karamanoglu-mehmed-bey-turkce-ferman-yayinlamadi-1226016h.htm?fbclid=IwAR36x3ZZazsbtGI2zsL1MOI8OjvjQqtbTyMTEPZTEWmlV-9P1TyCGGAlS3I https://epigraf.fisek.com.tr/index.php?num=1144 https://ermenekinsesi.com/balkusan-turbe-vakfina-bagli-vakiflar-ve-mulkler/ https://ermenekinsesi.com/745-turk-dil-bayrami-balkusan-koyunde-coskuyla-kutlandi/ https://alucradantarihebakis.files.wordpress.com/2021/01/karamanogullari-tarihi-1.baski_.pdf  
Ekleme Tarihi: 04 Mayıs 2023 - Perşembe

KARAMANOĞULLARI BEYLİĞİ

Anadolu Selçuklu Ülkesi

KARAMANOĞULLARI BEYLİĞİ

 

NURRETTİN BEY Yatır Evi (Nure Sofi) - Mut İlçesi

BALKUSAN Obası - Ermenek İlçesi

 

Anadolu Selçuklu Ülkesi, 1077 yılında Kutalmışoğlu I. Süleyman Şah ile kurulmuş, 1308 yılında II. Mesud'un ölümü ile 231 yıl sonra yıkılmıştır. Ülke en güçlü dönemini, 1220 ile 1237 yılları arası yönetimde olan I. Aleaddin Keykubat ile yaşamıştır...

Anadolu Selçukluları Ülkesi'nin yaşadığı sıkıntılı dönemlerinden birincisi, 1096 yılında başlayan Haçlı güçlerinin Kudüs yolculuklarında saldırıları ile Anadolu'yu olumsuz etkilemeye başladıkları 1097 ile üçüncü Haçlı güçlerinin saldırılarının yaşandığı 1190 arasındaki yaklaşık 100 yıla yayılmış olan aralıktır. Bu sürecin Anadolu'yu olumsuz etkilediği dönem geride kalacakken bu kez yeni bir sıkıntılı dönem doğudan gelen Moğollar ile yine yaklaşık 100 yıla yayılan ikinci bir süreç olarak yaşanacaktır...

Erzurum'dan Antalya'ya değin topraklarını genişleten, Harzemşahlar Ülkesi'ne son veren, Kilikya Ermeni Ülkesi'ni vergiye bağlayan Anadolu Selçuklu Ülkesi baş yöneteni Aleaddin Keykubat, ağu ile Kayseri'de 1237 yılında öldürülmüştür. Kendinden sonra oğulları arasında bölüşülen topraklar kısa süre içinde kardeşlerini alt edip başa geçen II.Gıyasettin Keyhüsrev'in tümüyle eline geçmiş, ancak 1240 yılında önce Babai başkaldırısı onun yönetimini sarsmış, sonra Erzurum ile Erzincan'ı ele geçiren Baycu Noyan komutasındaki Moğol Ordusu 1243 yılında Sivas'ın doğusunda Suşehri ile Zara arasında yaşanan Kösedağ Savaşı'nda kendisini yenip onun Antalya ile Konya dolayına geri çekilmesine neden olmuştur...

Bu savaştan sonra Anadolu Selçukluları yönetimi, çok kısa aralıklı süreler içinde kardeşler arası yaşanacak kavgalar ile çekişmelerden dolayı sık sık el değiştirmiş olacak, Moğolların oyuncağı durumunda kalacaktır. Bu çalkantılı dönem, 1243 yılından ülkenin kesin olarak yıkılacağı 1308 yılına değin 65 yıl boyunca sürecektir. Anadolu içinde yaşanan olağandışı bir çalkantılı dönem olan bu yüzyılda, ardı arkasına bir çok oyun dönmüş, bir çok beylik bu dönemde yıkılan Anadolu Selçuklu ülkesi sonrası bölgelerinde kendi yönetimlerini oluşturmuşlardır...

Kimi kaynaklara göre Oğuzlar'ın Üçok Kolu'na bağlı Salur, kimine göreyse Bozok Kolu'na bağlı Afşar Boyu'ndan gelen Karamanlıların atası Nurettin'in babası Saadettin Bey, Azerbaycan'dan dolayından önce Sivas bölgesine yerleşmiştir. Oğlu Nurrettin (Nure) ise Sivas'tan kalkıp önce Konya Ereğli'ye oradan da Ermenek bölgesine gelip bir uç beyi olarak yurt edinmiştir...

Değişik bilgilere göre on bin ile yirmi bin arası sayıda çadırdan oluştuğu belirtilen Nurettin Bey'in ilk getirdiği topluluk, oğullarından sonra bölgede güçlenip büyümüş, sonrasında beylik topluğu içinde Avşar, Varsak, Teke, Durgut, Bulgar, Kosun, Göğes boyları yer almıştır...

Nurrettin Bey, Babai olarak da bilinen Baba İlyas yönelişinin içinde yer aldıktan sonra Nure Sofi adıyla anılır olmuştur. Anadolu'da 1231 yılında yaşanan bir başkaldırı olarak tanımlanan Babai olayları sonrası, günümüz Mut İlçesi'ne bağlı Yalnızcabağ Obası Değirmenlik Yaylası'na çekilerek yaşamının son yıllarını burada geçirmiş, burada ölerek toprağa verilmiştir. Yerine geçen oğlu Kerimüddin Karaman Bey, beyliği 1256 ile 1262 yılları arasında yönetmiştir...

1243 yılında yaşanan Kösedağ Savaşı'nda Moğollara yenilen II. Gıyasettin Keyhüsrev geri çekildiği Antalya'da 1246 yılında öldükten sonra oğulları, II.Aleaddin Keykubat, II. İzzettin Keykavus ile IV. Kılıç Arslan arasında yönetim arayışı ile yarışı yaşanmış, 8 yıl sürecek bölüşülmüş yönetim sonrası 1256 yılında Baycu Noyan komutasındaki Moğollar, Anadolu'ya yeniden saldırmıştır. İş bu Moğol saldırısı sonrasında IV. Kılıç Arslan, Anadolu Selçuklu Ülkesi'nin başına geçip 1262 ile 1266 yılları arasında yönetimi eline almıştır.

II. İzzettin Keykavus'un ülkenin başında olmasını destekleyen Kerimüddin Karaman Bey, ordusu ile birlikte Konya önlerine gelmiş, burada Gevele denilen yerde VI. Kılıç Arslan ile giriştiği savaşta yenilmiş, kardeşleri Bonsuz ile Zeynel Hac orada öldürülmüş, kendisi ise beyliğine doğru geri dönerken bir ormanda sıkıştırılarak orman ile birlikte ateşe verilip öldürülmüştür...

Kerimüddin Karaman Bey'in ölümünden sonra beylik yönetiminin başına büyük oğlu Şemseddin I. Mehmet Bey (Karamanoğlu Mehmet Bey) geçmiştir. Babası Kerimüddin Karaman Bey'in desteklediği II. İzzettin Keykavus'un bu kez oğlu olduğu ileri sürülen Alaeddin Siyavuş'u Anadolu Selçuklu Ülkesi'nin başına getirmek isteyen Şemseddin I. Mehmet Bey, 1277 yılında birlikleri ile Konya'ya gelip kenti ele geçirir... 

Yalnızca 37 gün sürecek bu yönetim, başında Kongurtay olan yeni bir Moğol saldırısını duyunca Konya'dan ayrılmak durumunda kalmıştır. İşte bu kısa süreç içinde Şemseddin I. Mehmet Bey, yayınladığı bir ünlü bildiri ile bundan sonra toplum içi ile kamu işlerinde özellikle Farsça yerine yalnızca Türkçe konuşulmasını buyruk vermiştir...

Çok ilginçtir ki Karamanoğullarını öldüren Moğollar, kendilerinin desteği ile Anadolu Selçuklu Ülkesi'nin başına getirdiği kişileri yine çıkarları bitince kendileri öldürmüşlerdir. Öldürdükleri Kerimüddin Karaman Bey'e karşı desteklemiş oldukları Anadolu Selçuklu Ülkesi yöneteni VI. Kılıç Arslan'ı öldürdükleri gibi, yine öldürdükleri Karamanoğlu Şemseddin I. Mehmet Bey'e karşı Anadolu Selçuklu Ülkesi yönetiminde destekledikleri VI. Kılıç Arslan'ın oğlu III. Gıyasettin Keyhüsrev'i de kendileri öldüreceklerdir...

Buraya değin anlaşılan o ki Anadolu Selçuklu Ülkesi içinde ülkeyi önce Moğol boyunduruğu altına sokan, sonra ise en sonunda ülkeyi yıkılmaya götüren başlıca temel sorun kardeş kavgaları olarak görünmektedir...

Yine Karamanoğulları'nın ortaya çıktığı Anadolu Selçuklular döneminde, beylik ile ülke yönetimi çoğu kez karşı karıya gelmiş, Osmanlılar bu bölgede var olmadan çok daha önce Karamanoğulları Beyliği ile Anadolu Selçuklu Ülkesi arasında sürtüşmeler ile savaşlar yaşanmıştır...

Yine bir çok kaynakta nedense doğrudan açıkça belirtilmemiş olsa da Anadolu Selçuklu Ülkesi, son dönemi ile Moğolların, bu şu ki Anadolu toprakları Moğol Ülkesi İlhanlıların eline geçmiştir. Moğolların Anadolu'da gücü elinde tutmalarına kesinti veren ise Mısır'da yerleşik olan Memlük Türk Ülkesi'nin başı Baybars Bey olmuş, ancak sonrasında Moğol yönetiminin etkisi varlığını yine sürdürmüştür...

Karamanoğulları Beyliği, Nurrettin Bey (Nure Sofi) döneminde temelinin atıldığı 1250 yılından sonra tüm olumsuz süreçlere karşın büyüyerek Anadolu'nun en geniş, en güçlü beyliklerinden biri olmuş, yaklaşık 224 yıl süren yönetimlerine ise 1474 yılında Osmanlı Ülkesi komutanı Gedik Ahmet Paşa son vermiştir...

Nurrettin Bey Yatır Evi (Nure Sofi Türbesi)

Karamanoğulları Beyliği'nin temellerini atan Nurrettin Bey'in (Nure Sofi'nin) toprağa verildiği Yalnızcabağ Obası Değirmenlik Yaylası üzerindeki yer, bir yatır evi olarak düzenlenip günümüze sağlam olarak ulaşmıştır. Bu yatır evi alçak örülmüş taş duvarlar üzerine kesme ağaç yatırılmış dik bir çatı örtüsü ile kapatılmıştır. Yatır evi içinde eşi ile birlikte yan yana gömülü olan Nurrettin Bey, oğulları ile torunlarının gömülü oldukları Balkusan Obası'na kuş uçuşu 18,5 km uzaklıkta yer alıp, Balkusan Obası yatır evinin kuzey batı yön sol açığında konumlu kalır.

Nurrettin Bey Yatır Evi uydu konumu : 36.69976632 33.06923474

Balkusan Obası uydu konumu : 36.77783030 32.88564374

Nurrettin Bey'in gömüldüğü yatır evi, deniz düzeyinden 1600 metre yükseltide olup, bu konum kuş uçuşu olarak ölçüldüğünde güneybatı yönde Ermenek kent içi Tol Medrese'ye 17,5 km, doğu yön sağ açığında Mut Kalesi'ne 33 km, kuzey yön sağ açığında Karaman Kalesi'ne 55 km, kuzey yön sol açığında Konya kent içine (Mevlana) 139,5 km, kuzeydoğu sol açığında Aksaray kent içine 200 km, güney yön sağ açığında Anamur Mamure Kalesi'ne 70,5 km, güneydoğu yön sol açığında Silifke Kalesi'ne 83,5 km, batı yön sol açığında Alanya Kalesi'ne 97,5 km, kuzeydoğu yön Sivas kent içi Gök Medrese'ye 483 km uzaklıktadır...

Yatır evi çevresine gömülmüş daha başka kişiler de bulunmakla birlikte güneydoğu yöne bakan bu yamaçta 2020 yılı incelemesi temeliyle en yaşlısı 464 yaşını geçmiş 20 dev gövdeli boylu tür ardıç ağacı vardır. Yine bu yatır evinin yanı başında dört yanı taş örümüyle çevrili üzeri tümden açık bir namaz kılma alanı düzenlenmiştir. Bu alanın 100 metre güney sol açığında daha alçak konumda günümüz yapısı bir cami de yer almaktadır. Yatır evini de içine alan tüm taşınmazın tapu bilgisi, 101/1071 sayılı 19,5 dönüm genişlikte ölçülü yerdir...

Yatır evinin bulunduğu konum yükseltisi 1600 metre olmakla birlikte bu yamaç başı küçük tepe, gerçekte 2000 metre yükseltisi olup Karaman ile İçel (Mersin) topraklarını ayıran çizgi üzerinde konumlu Teke Dağı doruğunun kuş uçuşu 2,6 km doğu yön sağ açığında yer alır. Yine buraya en yakın eski çağ yerleşimini barındıran, Balabolu adıyla da bilinen Adrassus Kalıntıları, yatır evinin güneydoğu yönünde 3,2 km kuş uçuşu uzaklıktadır. Yatır evinin güney yön sağ açığında 16,7 km kuş uçuşu uzaklıkta ise kendi döneminde etkin kullanıldığını düşündüğümüz, günümüzde bile çıkılması neredeyse olanaksız Mennan Kalesi konumludur...

Mut - Nurrettin Bey Yatırı Evi Arası Yol :

Mut İlçesi, Yalnızcabağ Obası, Değirmenlik Yaylası'nda yer alan bu yatır evine ulaşım sağlayan yolu anlatmak gerekirse, Mut kent içi çıkıldığında Ermenek yönüne sola dönen yola girilip bu konumundan 28 km ilerlendiğinde varılacak  Çamlıca Obası içine girilir. Yaklaşık 2 km oba içine bayır aşağı inilen yol küçük bir köprü üzerinden karşıya geçince sola bükülür. Buradan 1 km sonra gelinen çataldan sola girilip 8 km sonra Yalnızcabağ Obası'na varılır.   

3 km daha yokuş yukarı yönde yarlık yamacı aşılıp düzlükte yeni bir çatala gelinip burada sağdan yola girilir. Çataldan sonra toprak yol ağırlıklı ilerleyen yolda kıvrılarak 6 km gidilince Balabolu olarak bilinen Adrassus Kalıntı alanına gelinir. Artı 2,5 km daha gidilince yarlık boğazında 1400 metre yükselti düzeyine inilip dip konuma gelinir...

Sonrası çıkış olacak 2 km yol bir çatala varıp sola ayrılan yol artı 1 km boyunca görülecek iki çataldan da sağ seçilerek gidildiğinde 1600 metre yükseltide olan yatır evi konumuna gelinmiş olunur. Mut kent içinden çıkışta Ermenek dönemecinden buraya değin tüm yol, 53 km'yi bulacaktır...

Balkusan Obası 'na Giden Yol :

Nurrettin Bey Yatır Evi konumu ile Balkusan Obası'nın konumu arası 18,5 km kuş uçuşu uzaklıkta olmasına karşın, iki konum arası en kestirme yol, büyük çoğunluğu toprak olan yayla yükseltileri düzlüklerinde ilerleyeceğiniz 30 km tutacak ıssız yoldur...

Bu yolun 18 km'lik Tekeçatı Sututağı'na (baraj) değin olan kesiti, tümüyle toprak yol olup yol üzerinde yön sorabileceğiniz ne bir kimse ne de bir yerleşim bulunmaz. O yüzden bu yolu kullanmak sizi bir çok yanlış yola sokabilecek, çelişki içinde ilerlemenize yol açacak bir seçenektir. Tümü 30 km tutacak olan bu yolun kalan son 10 km'si bir bakıma daha düzenli güncel bir yoldur...

Kabaca bu yolu önünüze çizmek gerekirse, yatır evinden yokuş aşağı 700 metre geri iniş yapınca varacağınız çataldan sola, sonraki belirgin çatallardan ise sırasıyla 600 m sonra sola, 400 m sonra sağa, 1 km sonra sağa, 2 km sonra sola, 1 km sonra sola, 500 m sonra sağa, 500 m sonra sola, 200 m sonra düz, 500 m sonra sola, 1 km sonra sola, 800 m sonra düz, 1 km sonra sola, 500 m sonra sağa 1 km sonra sağa, ardıç ağaçları içinden 1 km ilerleyip keskin dönemeçle sola, 500 m sonra sola, 1 km sonra küçük su tutağı ile yatağı boyuna giriş, 1,5 km yarlık içi iniş yolu sonu ana su yatağına varışta sağa, 1,5 km sonra sola, köprüden karşıya geçiş, sağdan tırmanış, Tekeçatı Sututağı'nı sağınıza alıp 2 km ilerleyiş sonrası Ermenek - Karaman ana yoluna varış. Ana yolda sağı seçip Karaman yönünde kalan yolu ilerleyiş biçiminde sürecektir...

Balkusan Obası

Ermenek kent içinde yer alan Tol Medrese konumundan başlayıp Karaman Yolu 27 km izlendiğinde varılan Balkusan Obası'na, Karaman kent içi Aktekke Camisi'nden ise bu kez Ermenek Yolu 87 km izlendiğinde varılır...

Balkusan Obası, deniz düzeyinden 1620 metre yükseltide olup yerleşim alanı 1600 ile 1650 metre arası yayılır. Oba konumu, tümü kuş uçuşuyla ölçülmekle birlikte güneydoğu sol yan doğrultuda Nurrettin Bey Yatır Evi (Nure Sofi Türbesi) konumuna 18,5 km, güney yön üzerinde Ermenek kent içi Tol Medrese konumuna 15,5 km, güneybatı yön sağ açık doğrultuda Alanya Kalesi'ne 83,5 km, güneydoğu yön sol açık doğrultuda Mut Kalesi'ne 53,5 km, kuzeydoğu yön sol açık doğrultuda Karaman Kalesi'ne 53 km uzaklıktadır...

Balkusan Obası'nın sırtını dayamış olduğu, kuzeyindeki yakın tepe doruğu 1750 metre yükseltide ölçülürken, doğusundaki tepe dorukları da 1750 metrede görülür. Obanın eteğindeki su yatağı 1550 metre yükseltide süzülürken yarlık içinde çok sayıda kavak ile söğüt ağacı su boyuna eşlik eder. Su yatağının geçilip batı yönünde uzak uçta yükseldiği görülen doruklara bakıldığındaysa bunların 1900 metreyi aştığı ölçülür. Bu yüksek sırtlar güney yöne doğru uzayıp gider. Balkusan Obası'nın eteğinde akan bu su, yerleşimin kuş uçuşu 12,5 km kuzeybatı yönünde konumlu, 2270 metre yüksekliğe erişen Boz Dağ eteğinde toplanan sular ile yine oba yerleşiminin kuş uçuşu 6 km batısında Sapacak Sırtı etekleri ile daha ileride Katranlı Sırtı eteklerinden süyüp gelen kolların birleşimiyle oluşup akmaktadır. Balkusan'ndan sonra güney yönde kabaca 11 km yatağı içinde ilerleyen suyun önüne Tekeçatı konumunda bir sututağı (baraj) yapılmıştır. Buradan sonra artı 30 km daha yarlıklar içinde yatağı boyunca akışını sürdürecek olan bu su, bitişik sayılan Gökçeseki ile Çamlıca obalarının batısından Ermenek Mut Yolu'nun altından geçip, Göksu'nun iki ana kolundan biri olan Ermenek Suyu ile birleşir. Balkusan Suyu diyebileceğimiz bu suyun, Balkusan Obası'ndan Ermenek Suyu ile birleştiği yere değin aştığı yatak yolu kabaca en az 42 km, ayrıntılı kıvımlarla en az 45 km uzunluktadır. Yüksek dağ eteklerinden Balkusan Obası'na gelene değin geri kalan yukarı yatak yollarını da eklediğimizde bu suyun kol uzunluğu en az 65 km uzunluğa erişir. Suyun toplandığı Boz Dağ doruğu ile suyun Ermenek Kolu ile birleştiği iki konum arası uzaklık kuş uçuşuyla 37 km ölçülmüştür...

Oba çevresini saran komşu yerleşimler, kuzeyde Akçaalan, Bayır, Çukur, Kalaba, Ada obaları, doğuda Kızılalan, Işıklar, Kıravga, Göksu obaları, güneyde Ermenek, güneybatıda Güneyyurt, Alakilise, Elmayurdu, Büyükkarapınar obaları, batıda Başyayla, Katranlı obaları, kuzeybatıda Balcılar, Çetmi, Afşar, Keçimen obaları ile Taşkent, Hadim ilçeleri olarak sıralanır...

Balkusan Obası içinde günümüzde yaklaşık 80 konut yer alıp bu konutlar birbirine yakın oturum düzeninde konumludur. Oba içinde bir cami, bir ilkokul, bir özdeğer otağı, bir yatır evi, iki bulak yer alıp bunlardan ilkokul Nuri Türkyılmaz İlkokulu, özdeğer evi Karamanoğlu Mehmet Bey Kültür Merkezi, yatır evi de Karaman Bey Külliyesi adıyla sunuludur...

Karamanoğlu Mehmet Bey Kültür Merkezi yapısı önünde açık alana dağılı konulmuş olan belüst yontularında, Karamanoğlu Mehmet Bey (1256-1277), Balasagunlu Yusuf Has Hacip (1017-1077), Yunus Emre (1240-1320), Karacaoğlan (1606-1679), Aşık Paşa (1272-1332), Kaygusuz Abdal (1341-1444), Kaşgarlı Mahmut (1008-1075), Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) betimlemeleri yer alır. Tapu bilgilerinde 130/9 sayılı taşınmaz alanın büyüklüğü 3758 m2 olarak ölçülüdür. Alan içinde bir de anı bulağı yerleştirilmiştir...

Bu kişiler arasında Balasagunlu Yusuf Has Hacip'in adının geçiyor olması, bazı araştırmacılarca Balkusan adı ile burayı kuran Karamanoğullarının köklerinin günümüz Kırgızistan Ülkesi'nde Balasagun ile ilişkisi olduğu yönündedir. Balasagun, Kutadgu Bilig'in yazarı olan Yusuf Has Hacip'in doğduğu yerdir...

Külliye olarak belirtilen oba içindeki en önemli yer ise Karamanoğulları soyunun gömülü olduğu alan olarak belirtilmiş olup, 128/2 sayılı tapu taşınmazı olarak belirtili yer 499 m2 genişlikte olup bunun içindeki yatır evi yapısı yaklaşık olarak 100 m2 dikdörtgen oturumda kesme taşla örülü yapılmıştır. Bu taşınmazın dört bir yanı dolalı çevresini saran yamaç ise 128/1 tapu sayılı yer olup 3722 m2 genişlikte bir gömüm alanıdır. Tüm yamacın ortasında kalan yatır evi yapısı üzerinde sekiz dilimden oluşan dolamda sivri uçlu yumçat biçimle örtülü belirgin dam çıkımı ile bunun altında yapı içine denk gelen kapalı yerde 5 kişi gömülüdür. Bu kişiler, sağ üçlü sırada Kerimüddin Karaman Bey, Şemseddin I. Mehmet Bey (Karamanoğlu Mehmet Bey), onun kardeşi Bedrettin Mahmut Bey olarak sıralanırken sağdaki iki kişi ise Kerimüddin Karaman Bey'in hanımı ile Karamanoğlu (Bedrettin) Mahmut Bey'in hanımıdır.

Bu yatır evinin doğu yan bitişiğinde bu kez üzeri açık olup yine dikdörtgen çevrimle örülü alan, namaz kılma yeri olarak düzenlenmiştir. Bu yapının Mekke'de Mescidi Haram içindeki Kabe'ye kuş uçuşu uzaklığı uydu üzerinden 1834 km olarak ölçülür. Kabaca dikdörtgen olup eşit ölçüler üzerine oturmadığı anlaşılan yapı oturumunun Kabe'ye bakan kısa temel çizgisi yaklaşık 30-40 aralık açıyla batı yöne bakı dönülüdür. İlginç bir benzeşimle Balkusan Obası içinde yapılı güncel kullanımda olan dışı taş örülü cami de, Ermenek kent içinde konumlu Tol Medrese oturumu da, Karaman kent içi Saadettin Ali Bey Mescidi ile Hatuniye Medresesi de birdeş yada benzeş açıyla Kabe dönelinin yaklaşık 30-40 açılık kayma ile batısına doğru yön tutmuştur. Bu açı kaymaları Konya'da Mevlana'da birdeş yönde görülürken, sağlamasını yapmak için baktığımız İstanbul'da Sultan Ahmet Camisi ile Süleymaniye Camisi'nde benzer açıyla ancak bu kez ters yönde doğuya döneli olduğu ortaya çıkar. Buradan anlaşılan durum, yeryüzünün yuvarlak olma etkisi üzerinden verilebilecek doğru çizgi çekilmiş olma varsayımının olasılığı, geçerliliğini yitirmekten yana ağırlık koyar. Ancak genel kanı, bu açı kaymalarının yönelişin ana çizgisini etkilemediği düşüncesindedir diyebiliriz...

Kabe'ye doğruca yöneli olması beklenen bu yapı oturumlarının Alanya'daki bir çok camide de görüldüğü, ancak bu kez daha az bir kayma ile yaklaşık 10-15 aralık açıyla batıya döneli oldukları uydu çizim atmalarından anlaşılır. Bu çizim atmalarında kayma göstermeden dosdoğru Kabe yönüne döneli yapılmış eski camiler ise, Mut'un Tekeli Obası içinde günümüzde kullanım dışı kalmış olan yarı yıkık ancak kendi döneminde çok güzel dokuda yapılmış olan Kızılminare Camisi olduğu anlaşılır...

Karamanoğulları anlatmış olduğumuz çalkantılı dönemlerden sonra başkentlerini Karaman'a taşımışlardır. Ancak bazı görülere göre Balkusan'da da çok önemli kent yapıları oluşturmuşlardır. 1474 yılına gelindiğinde artık karşısında durulamaz bir güce erişen Osmanlı Ülkesi'nin komutanı Gedik Ahmet, burada kalan son Karamanoğlu Beyi olan Pir Ahmet Bey'i yenmiş, böylece beylik yaşamının sonuna gelinmiştir...

Osmanlı Ülkesi, Balkanlarda geniş topraklar eline geçirdikçe Anadolu içlerinde bir çok yöreden olduğu gibi bu yöreden de çok sayıda oymağı o bölgelere yerleştirilmiştir. Günümüzde Yörük geleneğinin son izlerinin kaldığı Taşeli Yöresi'nde, artık kırsalda yerleşik olan obalar da bilinen iş eğitim gerekçeleriyle daha büyük yerleşimler olan kentlerde toplanma sürecini yaşamıştır. Bu bakımdan iç göç olgusu, kendi özelliğini değiştirerek günümüzde de süreğenliğini korumuştur...

Karamanoğlu Mehmet Bey olarak bilinen Şemseddin I. Mehmet Bey'in Konya'yı ele geçirdiğinde yayınlattığı, Türkçe konuşulması üzerine yaptığı bildirisinin yıl dönümü olarak yılın beşinci ayının on yedinci günü, Balkusan Obası'nda Türkçe Dili'nin önemini vurgulayan etkinliklerle kutlamalar yapılmaktadır. 2023 yılında da yapılması beklenen bu kutlamalar, bildirinin yayınlanışının 746. yıl dönümü olarak yine Karaman İli, Ermenek İlçesi'ne bağlı olan Balkusan Obası'nda düzenlenmiş olacaktır...

Okumanıza sunduğumuz bu yazıda, doğru Türkçe kullanımını en üst düzeyde tutmak için uzun, belki de dolambaçlı anlatımlarla sizi yorarak çalıştığımız konuyu aktarmaya önem gösterdik. Yine başvurup incelediğimiz bir çok değişik kaynakta yazan bilgileri, kendi düşünsel yetimizin verdiği ölçüde doğruluk süzgecinden geçirerek sizin için derlemiş olduk. Bu kaynaklarda olmayan ölçüm değerlerini ise karşılaştırmalar yaparak ilk kez kendi çalışmamızla oluşturup size sunduk. Yine değişik yıllarda birbirini tanımayan değerli arkadaşlarımızla yaptığımız yolculuklarda çektiğimiz görüntüleri sizin incelemenize sunmuş oluyoruz. Dileriz üzerinde çalıştığımız, temel düzey olarak gördüğümüz bu çalışmamız, ileride konuyu ayrıntılandırmak isteyen öğrencilerle araştırmacılara kaynak bilgi sunup yardımcı olur...

Taşeli Yöremiz için çok önemli değer taşıyan bu konuda geçen yerlere, değişik yıllarda yaptığımız yolculuklarda yanımızda olan yöremizin önemli gezgini Ali Doğan, emekli öğretmenimiz Zümrüt Neşe Güleç, araştırmacı arkadaşımız Ali Topal'a içten sevgilerimizi iletiyor, emeklerinden dolayı sağ olsunlar var olsunlar diliyoruz...

Ayrıca bu konunun yazımı sonrası eksikliklerimizi düzelten değerli büyüğümüz Şerafettin Güç ağabeyimize de saygılarımızı iletiyoruz...

Görüntü çekimleri  :

Nure Sofi - Balabolu 25.09.2011 - Ali Doğan ile

Balkusan - Ermenek 14.08.2022 - Zümrüt Neşe Güleç ile

Nure Sofi - Balabolu 10.09.2022 - Ali Topal ile

Kaynaklar :

https://www.youtube.com/watch?v=vAWheNJi8XM

https://www.youtube.com/watch?v=ZkqKnMMbzHE

https://www.youtube.com/watch?v=gVj3ja6EyIM

https://tr.wikipedia.org/wiki/Balasagun

https://tr.wikipedia.org/wiki/Af%C5%9Far_boyu

https://tr.wikipedia.org/wiki/Salur_boyu

https://www.gazeteanadolu.com/balkusan-turk-dunyasinin-cekim-merkezi/31068/

https://www.karamandan.com/haber/6460978/kerimuddin-karaman-bey-kimdir

https://turkishstudies.net/history?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=5a985e36-6684-4e29-8c18-29acbf857a0c.pdf&key=24795

https://ermenekinsesi.com/author/serafettin-guc/

https://www.facebook.com/profile.php?id=1477992198

https://ermenekinsesi.com/nure-sofi-nin-kabri-yenilendi/

https://www.karamangundem.com/karamanogullarinin-atasi-kurucusu-nure-sofi-kimdir

https://tr.wikipedia.org/wiki/Nureddin_Bey

https://tr.wikipedia.org/wiki/Karamano%C4%9Fullar%C4%B1_Beyli%C4%9Fi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Kerim%C3%BCddin_Karaman_Bey

https://tr.wikipedia.org/wiki/Kilikya_Ermeni_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1

https://www.aa.com.tr/tr/yasam/karamanoglu-mehmetbeyin-turbesine-22-yildir-gozu-gibi-bakiyor/1856050

https://kutluozen.com/kosedagi-savasinin-turk-tarihindeki-yeri-3temmuz-1243/

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sivas/gezilecekyer/svas-kales

https://tr.wikipedia.org/wiki/I._Al%C3%A2eddin_Keykubad

http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=165208&start=0

https://tr.wikipedia.org/wiki/Sadeddin_K%C3%B6pek

https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCbarizeddin_Ertoku%C5%9F

https://www.tarihbilimi.gen.tr/mubarizeddin-atabey-ertokus-kimdir/

https://islamansiklopedisi.org.tr/ertokus

https://tr.wikipedia.org/wiki/Antakya_Prensli%C4%9Fi

https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCrc%C3%BC_Hatun

https://tr.wikipedia.org/wiki/II._%C4%B0zzeddin_Keyk%C3%A2vus

https://tr.wikipedia.org/wiki/IV._K%C4%B1l%C4%B1%C3%A7_Arslan#Kaynak%C3%A7a

https://tr.wikipedia.org/wiki/III._G%C4%B1y%C3%A2seddin_Keyh%C3%BCsrev

https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Mesud

https://tr.wikipedia.org/wiki/Sel%C3%A7uklu_Hanedan%C4%B1

https://tr.wikipedia.org/wiki/Anadolu_Sel%C3%A7uklu_sultanlar%C4%B1_listesi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Anadolu_Sel%C3%A7uklu_Devleti

https://tr.wikipedia.org/wiki/Anadolu_beylikleri

https://tr.wikipedia.org/wiki/Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferleri#Be%C5%9Finci_Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferi_1217-1221

https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_T%C3%BCrkmenleri

https://www.altayli.net/surgun-bir-beyligin-hikayesi-anamur-kalesi.html

https://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Sel%C3%A7uklu_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu

https://islamansiklopedisi.org.tr/karamanogullari

https://tr.wikipedia.org/wiki/Nureddin_Bey

https://tr.wikipedia.org/wiki/Babailik

https://yenidenergenekon.com/19-karamanogullari-beyligi/

https://www.ilimcephesi.com/turkiye-selcuklulari-siyavus-cimri-olayi/

https://tr.wikipedia.org/wiki/III._G%C4%B1y%C3%A2seddin_Keyh%C3%BCsrev

https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Mesud

https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCneri_Bey

http://www.enfal.de/starih40.htm

https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0bn_B%C3%AEb%C3%AE

https://www.karamandauyanis.com/yazarlar/serafettin-guc/kerimuddin-karaman-beyin-oglu-semseddin-i-mehmet-bey-amp-39-in-divanda-istegi/1440/

https://www.memleket.com.tr/karamanoglu-mehmed-bey-turkce-ferman-yayinlamadi-1226016h.htm?fbclid=IwAR36x3ZZazsbtGI2zsL1MOI8OjvjQqtbTyMTEPZTEWmlV-9P1TyCGGAlS3I

https://epigraf.fisek.com.tr/index.php?num=1144

https://ermenekinsesi.com/balkusan-turbe-vakfina-bagli-vakiflar-ve-mulkler/

https://ermenekinsesi.com/745-turk-dil-bayrami-balkusan-koyunde-coskuyla-kutlandi/

https://alucradantarihebakis.files.wordpress.com/2021/01/karamanogullari-tarihi-1.baski_.pdf

 

Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve silifkesesimiz.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.

deneme bonusu veren siteler deneme bonusu deneme bonusu https://playdotjs.com/ deneme bonusu veren bahis siteleri youtube mp3 blossomtips.com