Aytaç KURTUBA
Köşe Yazarı
Aytaç KURTUBA
 

GÖKSU IRMAĞI – ÖLÇÜMLER VE KONUMLAR

GÖKSU IRMAĞI – ÖLÇÜMLER VE KONUMLAR    Özellikle yaz aylarında su akışının dinginleşmesiyle beliren ve ona özgü bu adı suyun gök yeşil tüsünden (renginden) alan Göksu, Orta Torosların eşsiz görsellikler sunan tepeleri ve dağları arasında uzayıp göz kamaştırıcı bir güzelliğe büründürür kendini. Çam ormanlarıyla örtülü yemyeşil yarlıkların arasında akarken, güzelliği onu utandırır, sık sık kıvrılıp ara ara gözden yitmeye çalışır. Ancak Anadolu'nun can damarlarından biridir Göksu, durmaz, akar... Yoksun bırakmaz kendinden verim bekleyen tarlaları, sular... Bir çok kaynağı ve kolu olan Göksu Irmağı'nın ulaştığı en büyük uzunluk bu güne değin gerçek değerinden daha düşük düzeyde yazılıp çizilmiş, ancak bizim kendi yaptığımız araştırmalar ve uydu gözlemlerinde bu uzunluk daha yüksek değerlere çıkmıştır. Daha önce 250 km olarak belirtilen Göksu Irmağı'nın bizim yaptığımız ölçümler sonucu ortaya çıkan uzunluğu 302 km'dir... Göksu Irmağı'nın denize kavuştuğu ağızdan ırmak çizgisi izlenerek akıntıya karşı yukarı yönde gidildiğinde, Sökün Kurtuluş yerleşimleri ile Arkum Altınkum yerleşimleri arasını bağlayan ova köprüsüne 10 km sonra ulaşırız. Irmak ağzından Silifke kent içinde güney (Mersin) köprüsü 20 km, Taşköprü 21,2 km, Silifke Sayağzı sututağı (barajı) 25 km uzaklıkta kalır. Değrmendere dolayında yer alan Göksu Köprüsü, ırmağın denizle buluştuğu yerden 39 km ırmak yatağı uzaklığında kalırken, köprünün yukarısında sırayla, Irmak Adası 44. km, Değirmendere ve Karakaya Köprüsü 47. km, Kargıcak Köprüsü 61. km, Evkafçiftliği yarlığı 64. km uzaklıkta ölçülür. Buradan sonra Mut topraklarına giren ırmak yatağı boyunca, Kışlaköy Şarlak Köprüsü 74. km'de, Köselerli Köprüsü 96.km'de ve son olarak Suçatı 109. km'de konumlanır... Suçatı'nda birleşen iki ana ırmak kolundan biri Ermenek yönünden (alt kol-güney) diğeri ise Hadim yönünden (üstt kol-kuzey) akıp gelerek Göksu Irmağı'nı bu konumda gerçek anlamıyla oluşturmuş olur... Güney çizgisi boyunca aktığı için alt kol olarak adlandırdığımız Ermenek Göksusu, kendisini besleyen en uzun damarla ölçülüp biçildiğinde kesin görünen uzunluğuyla 293 km uzunluğa erişmektedir. Bu ölçüler içinde akmakta olan Göksu Irmağı'nın Ermenek kolunu, Gevne Çayı olarak doğduğu yer olan Antalya İli Ardıçlıyalak'tan Silifke'de denize kavuştuğu yere değin ölçtüğümüzde aşama aşama şu iller içinden akar; Antalya 9 km, Konya 34 km, Karaman 2 km, Antalya 35 km, Karaman 64 km, Mersin 15 km, Karaman 2 km, Mersin 132 km. Bu ölçülerin hepsini topladığımızda 293 km yapan bu kol uzunluğunun; 147 km'si Mersin İli topraklarında, 68 km'si Karaman İli içinde, 34 km'si Konya İli içinde ve son olarak 44 km'si Antalya ili toprakları üzerinden akıp gelmiş olur. Ermenek Göksusu'nun il il hangi topraklardan ne denli uzunlukta geçtiğini yukarıda yazdıktan sonra şimdi ise Hadim Göksusu kolunun aşama aşama ne uzunlukta nereden geçtiğini yazalım. Hadim Göksusu'nun akar durumda olduğunu uydudan kesin olarak gördüğümüz son ucu, Konya İli içinde Çetmi Suyu'nun doğup geldiği yerdir. Burayı başlangıç alıp bu kez doğup geldiği yerden ırmağın denize döküldüğü konum arası ırmak yatağı temelli ölçümle 302 km uzunluğa erişir. Bu konumdan suyun denize kavuştuğu yere değin ölçtüğümüzde Hadim Göksusu, Konya ili topraklarında 90 km, Karaman ili içinde 40,5 km ve son olarak Mersin ili topraklarında 171,5 km akmış olur. Göksu Ovası'nı ve Göksu Kumsalı'nı oluşturan Göksu Irmağı, Orta Akdeniz Bölgesi'nin en güçlü akan suyudur. Doğusunda Seyhan Irmağı'na, batısında Manavgat Çayı'na değin onun gibi gür akan başka bir ırmak bulunmaz. Tüm ırmakların denize kavuştuklerı kendi ağız konumları ölçüldüğünde, Göksu Irmağı doğusunda bulunan Ceyhan Irmağı ağzına 138 km, Seyhan Irmağı ağzına 90 km, Tarsus Çayı ağzına 88,5 km, Aslanköy akarcası çıkışına 74 km, Mezitli Akarsu akarcası çıkışına 67 km, Erdemli suyu çıkışına 41,5 km, Aksuvat (Limonlu) Çayı çıkışına 34 km uzaklıktadır. Silifke çıkışından 6 km sonra Ekşiler yerleşimi karşısı ile Mut'a girmeden 9 km önce Köselerli yerleşimi arasında kalan 55 km'lik karayolu boyunca izleyip görebileceğiniz Göksu Irmağı ve ırmağın yarıp açtığı dağlar arasında uzanan derin yarlıkların göz alıcı güzelliği ve doğallığı sizi baştan çıkaracaktır. Yer yer ırmak dengine inen bu yol, yine yer yer tüm tepeleri ve ırmak yatağını görebileceğiniz yüksekliklere çıkıp ilerler. Burada, ırmak boyunca onu yolculayan yüksek dağların doruk yamaçlarında, çıkılması olanaksız birçok doğal ve dev in oyukları görecek ve bu in oyuklarına bakarak bunların içinde bir dönem yaşamış olan ilk topluluklar üzerine düşler kuracaksınız. Birbiri ardına tarımla uğraşan günümüz küçük yerleşimlerini de göreceğiniz bu yol, sağa sola kıvrılıp ilerlerken sık sık çam ağaçlarının gölgesine de girmiş olacak. Kimi yerde ırmak boyuna inen bu karayolu, yüzmek isteyenleri suyun çekiciliğine yaklaştırırken, kimi yerde ırmağa adını veren gök yeşil suyu izlemeniz için bir kuytuya sokulacaktır. İçinden geçeceğiniz yerleşimlerde, ırmağın suyuyla beslenen yemişleri tadacağınız satıcıların önüne geleceksiniz ara ara. Burada Değirmendere, Keben, Ortaören, Kargıcak yerleşimlerinde, nar ekşisi, üzüm pekmezi, bal, zeytin, zeytin yağı, incir, dikenli incir, kekik, koyun ve keçi yoğurdu ile deri biştekleri (peynirleri) satın alıp tatmanızı özellikle öneriyoruz... Geçik dönemdeki Yunanca adı Kalikadnos olan Göksu Irmağı'nı besleyen iki ana kol vardır. Bunlardan alt ana kol da diyebileceğimiz Ermenek Göksusu 'Gökçay', üst ana kol Hadim Göksusu ise 'Gökdere' olarak adlandırılır. Bu iki kol, Silifke kent içine karayolu ile 75 km uzaklıkta kuzeyde yer alan Mut ilçe topraklarında kalan Mucuk kırsal yerleşimi yakınında, Suçatı olarak adlandırılan yerde bir araya gelip Göksu'yu oluştururlar. Buradan sonra tek bir ırmak olarak akan Göksu'nun, Suçatı ile denize döküldüğü yer arasında kalan bölümü, tüm kıvrımlarıyla 109 km olarak ölçülür. Evkafçiftliği yerleşimi denginde kayaç yarlık arasından geçerek Silifke topraklarına giren Göksu'nun yalnızca son 64 km'si Silifke ilçesi içinde kalarak toplam ırmak uzunluğun ancak beşte birini kendi içinde akıtmış olur... Göksu Irmağı'yla ilgili burada yazacağımız açıklamaların tümü, uydu görüntüleri üzerinden adım adım giderek, kıvrım kıvrım ırmak ve kollarını izleyerek yaptığımız ayrıntılı inceleme ve araştırmaların sonucuna dayanıyor olacak. Bu açıdan özgün olarak ele alıp yazdığımız ve hiçbir kaynağı temel almadığımız bu çalışmamızda, ilk kez okuyacağınız ölçümler ve uzaklık değerleri ile, daha önce öğrenmiş olduğunuz bir çok bilgiyi de değiştirmiş olacağız. Konu anlatımı boyunca, ırmağın ulaşacağı uzunluk değerlerini sık sık size aktarırken, ölçüm için temel aldığımız başlangıç konumunun ırmağın denize döküldüğü yer olacağını baştan belirtmiş olalım. Dolayısıyla ırmağın denize döküldüğü kıyı konumundan, dağlara doğru gerisin geri giderek ölçüm değerlerimizi vereceğiz... Öncelikle Göksu Irmağı'nın doğup geldiği tek bir kaynağın olmadığını, ırmağı besleyen bir çok kolun Antalya Konya il sınırı dolayında Geyik Dağları'nın 2400 ile 2000 metre yüksekliğe ulaşan doğu doruklarından, kar suyu dere yatakları ile beslenip geldiğini belirtelim. İlginç olacak, yaptığımız ölçümlerde Göksu Irmağı'nın en uç, en uzak kar suyu dere yatağı damarlarını saptadığımızda, bunun üst ana kolda da alt ana kolda da birbirine neredeyse eşit biçimde ırmağı yaklaşık 300 km uzunluğa eriştirmiş olduğunu gördük. Ancak konu içinde daha ayrıntılı belirteceğimiz olağan dışı bir saptamayı da ek olarak göz önüne alıp değerlendirecek olursak, bu uzunluk, alt ana kolu (Ermenek) bir yerköprü ile yer altından besleyen Eğri Göl'e su taşıyan kar suyu yataklarıyla birlikte 310 km 'ye dek çıkabilir görünmektedir. Şimdi size Göksu Irmağı'nın denize döküldüğü yerden başlayarak yukarı doğru gidildiğinde konum konum nerede ne var bunları yazalım. Aşağıda yazacağımız bu bu konum ve uzaklık değerleri, biz ırmak içinde ve su üzerinde yürüyerek yukarı yönde gidiyormuşcasına ölçülüp yazılmış olarak size sunulacaktır... Sökün Kurtuluş yerleşimleri ile Arkum Altınkum yerleşimleri arasını bağlayan ova köprüsü, ırmağın denize kavuştuğu yerden 10 km yukarıda kalır. Silifke kent içinde Güney (Mersin) Köprüsü 20 km, Roma Taşköprüsü 21,2 km, Silifke Sayağzı sututağı (barajı) 25 km yukarıdadır. Göksu Köprüsü, ırmağın denizle buluştuğu yerden 39 km yukarıda kalırken, köprünün yukarısında sırayla, Irmak Adası 44 km, Değirmendere ve Karakaya Köprüsü 47 km, Kargıcak Köprüsü 61 km, Evkafçiftliği yarlığı 64 km ırmak yatağı uzaklığında konumlanır. Buradan sonra Mut topraklarına giren ırmak yatağı boyunca, Kışlaköy Şarlak Köprüsü 74. km'de, Köselerli Köprüsü 96.km'de ve son olarak Suçatı 109. km'de yer alır. Buraya dek ırmak üzerinde rafting yapılan iki konum, Mut Hocalı ile Silifke Kargıcak arası ırmak kesiti de 6 km olarak ölçülür... Şimdi geldik Suçatı'nda ikiye ayrılan Göksu'nun iki ana koluna. Yukarıda yazdığımız gibi, Suçatı'a batı yönden gelen alt kol Ermenek Suyu, kuzeyden gelen üst kol ise o da daha sonra yine batıdan yönelecek olan Hadim Suyu'dur... İlk olarak Ermenek yönünden gelen alt kol üzerinde yer alan önemli konumları uzaklıkları ile birlikte verelim. Denizden Suçatı'na geri gelene dek 109 km uzunluğa erişen Göksu Irmağı, yukarı yönde Ermenek kolunda ilerlendiğinde 20 km sonra ulaşılacak olan Yerköprü Çağlayan'ından önce dört ayrı küçük sututağı (baraj) ile denetim altına alınır. 129. km 'de Yerköprü Çağlayanı'nın adından da anlaşılacağı üzere bir yer altı geçitinden geçip gelir ırmak. Bu geçidin diğer ucu bir kaç yüz metre geride tepenin öteki yüzünde gün yüzüne çıkar. Burada tepe üzerinden düşen su ayrı bir kaynaktan gelirken, ana su olan Ermenek Göksusu tepe içinde oluşan bu yer altı geçitinden akar. Daha yukarı gidildiğinde ırmak uzunluğu 134 km olunca bu kez daha büyük bir sututağı olan Köseçobanlı eteklerinde kurulu Gezende sututağına varılır. 4 yıllık bir yapım süreci sonunda 1979 yılında güç üretmeye başlayan bu sututağının su düşen durası (duvarı) 75 metre yüksekliktedir. Deniz düzeyinden 330 metre yukarıda kalan bu sututağının da yukarısında, ırmak uzunluğu 132 km olduğunda, Mersin topraklarından önce Karaman il topraklarında akan Göksu yatağı izlenmeye başlar. Ancak yalnızca 2 km sonra yeniden Mersin il topraklarında görünen ırmak, Mersin topraklarında 15 km izlendikten sonra, ırmak uzunluğu 149 km olduğunda yeniden Karaman ili içindedir. Aşağıdan yukarıya doğru gittiğimiz bu iz sürmenin Karaman içinde ırmak yatağının 10 km yukarısına gelindiğinde, Ermenek ilçesi eteklerinde Göksu üzerine kurulmuş en büyük su tutağına varılmış olur. Bu sututağı öylesine büyüktür ki, bu bölümde su toplanmadan önce 25 km olan ırmak yatağının üzerini biriken su kaplamış ve büyük bir göl oluşmuştur. 6 yıl süren yapım aşamasından sonra 2012 yılında güç üretmeye başlayan bu sututağı, yeryüzünün 26. Avrupa'nın ise 6. en yüksek akış durası (duvarı) ile ırmağın başıboş ilerlemesine el koyar. Burada 218 metre yüksekliğe ulaşan sututağının su düşüşü sağlanan akış durası, bu ölçüler ile ülkemizde Deriner sututağından sonra ikinci sıraya konumlanır. Deniz düzeyinden 700 metre yüksekte ölçümlenen Ermenek tutak gölünü, gerisinde batıdan gelen Gevne Çayı ile kuzeyden inen Elmayurdu Deresi birlikte beslerler. Elmayurdu Deresi 42,5 km uzunluk ve göl altında kalan 25 km dere yatağı uzunluğu ile, Göksu Irmağı'nı kendi üzerinde 227 km uzunluğa eriştirir. Ancak bu uzunluğu aşan Gevne Suyu üzerinde yukarı yöne doğru ilerlemeyi sürdüreceğiz biz şimdi... Gevne Çayı, Elmayurdu deresine göre daha erken tutak gölüne girdiği için, göl altında kalan yolu 17 km ile ölçümlendirilir. 177. km'de sututağı gölüne giriş yapan bu çayın akıp geldiği gerisi, ırmak boyu 214 km olduğunda Antalya topraklarında izlenmeye başlar. 232. km'ye gelindiğinde küçük bir kolun daha eklendiği Gevne Çayı, ırmak boyu 249 km olduğunda üçüncü kez Karaman il topraklarında görünür. Bu dolayda Karaman Sarıveliler yerleşimi ile Konya Taşkent yerleşimleri arasında uzanan ana yol dışında, Çamiçi'nden geçen ikinci ara yol da burada ırmak boyuna eşlik etmiş olur. Karaman toprakları içinde ilginç olarak yalnızca 2 km yatağı olan Gevne Çayı, sonunda Konya il topraklarında izlenir artık. Beyreli, İspatlı, Sarıbaş ve Çamiçi yayla yerleşimlerini görerek akıp gelen çayı, deniz düzeyinden 1480 metre yukarıda kalan Beyreli'de ırmak uzunluğu 273 km olduğunda iki küçük kolun beslediği görülür. Soldan inip gelen kolun gerisi, kendi üzerinde 275 km ırmak uzunluğu oluştuğunda, Antalya il topraklarından akmaya başlar ve burada Gündoğmuş Bedan Yaylası'nda toplam ırmak uzunluğu 279 km olduğunda kar suyu dere yarıklarında yeşerdiği kaynağa erişilmiş olur. Geriye dönüp Beyreli üzerinde sağ kolu izlediğimizdeyse, Gevne Çayı'nın en uzun koluna girmiş oluruz. Beyreli'ye kuzeyden giriş yapan bu kol, Birardıç, Arılık ve Göztaşı konumlarından geçip öncesinde doğudan çıkıp geldiği yönde, ırmak uzunluğu 285 km olunca geriye kalan ucunun Antalya il topraklarında kaldığı görülür. Ardından Ardıçlıyalak konumuna varan bu kolun kökü, ırmak uzunluğu toplam 293 km olduğunda birden bire suyun çıktığı bir kaynak biçimindedir. İşte burada uydu üzerinden yaptığımız gözlem ve araştırma sonucunda çarpıcı bir bulguyla karşılaşmış oluyoruz. Burada birden bire topraktan çıktığı düşünülen Gevne Çayı kaynağının, yalnızca 400 metre güneybatı yönünde bir başka dere akıntısı da birden bire ortadan yok oluyor. Yeryüzü araştırmalarında yerköprü olarak tanımlanan bu kavramın, burada 400 metrelik yer altı aralığında gerçek olmaması için bir neden olmasa gerek. Çünkü uydu görüntülerine bakıp bu ikinci suyun izini sürdüğümüzde, buranın da kuş uçuşu 6 km yukarısında Eğri Göl adında irice bir su birikintisi olduğunu, ve 2070 metre yükseltide bulunan bu gölün güneyinde daha alçakta çok sayıda S çizerek gezinen suyu yer altından beslediği görüntüsü ortaya çıkmaktadır. Söbüçimen Yaylası olarak adlandırılan bu yerde ve yayla yerleşiminde küçücük bir düzlükte onlarca S çizerek kıvrım oluşturan dere suyu, doğrudan bağlantısız görünse de göl suyunun yeraltından beslemesiyle varlık kazanmıştır ve kendi ucunu yine yeraltından Gevne Çayı'na bağlamıştır. İşte bu Söbüçimen suyu 2000 metre yükseltide ortadan yitip, yeraltında ilerleyerek 400 metre sonra Ardıçlıyalak'ta Gevne Çayı kaynağı olarak ortaya çıkar. Tüm bu ölçüleri de işin içine kattığımızda, 293 km uzunluğa erişen ırmağın bu son ucu, artı ölçülerle 304 km uzunluğa erişmiş olur. Gevne Çayı'nın, tüm bu yeraltı geçişleri bulunan suların dışında, kuş uçuşu 5 km doğusunda yer alan 2885 metre yüksekliğe erişen Geyik Dağının kar sularıyla da beslendiği düşünülmelidir. Çünkü yer üstünde görünen su yollarının dışında yer altında da bir o denli su geçişleri ve bağlantıları olması gerekmektedir... Antalya il toprakları içinde kalan, Gevne Çayı'nın kaynağı olan bu konum, bu kez ırmak yatağı ölçüleriyle değil de kuş uçuşu olarak, Antalya Eğri Göl Yaylası'nın 6 km güneydoğusunda, Konya Beyreli Yaylası'nın 13 km kuzeybatısında, Antalya Gündoğmuş Yaylası'nın 23 km kuzeydoğusunda, Konya Taşkent'in 22,5 km batısında, Karaman Sarıveliler Yaylası'nın 39 km Ermenek'in 63 km kuzeybatısında, Alanya'nın 43 km kuzeydoğusunda, Mut Suçatı'nın 107 km Silifke Roma Taşköprü'nün 160 km kuzeybatısında, Göksu Irmağı'nın denizle buluştuğu çıkışın ise 174 km kuzeybatısında kalır. Gevne Çayı'nın Ardıçlıyalak'ta doğduğu bu konumun karayolu uzaklıklarını verecek olursak, Eğri Göl Yaylası 8 km, Büyük Hisarlık Yaylası 22 km, Korulualan yerleşimi 31 km, Konya Hadim 46 km, Karaman Ermenek 113 km, Silifke kent içi 260 km, Alanya kent içi ise 115 km uzaklıkta ölçülür. (Silifke - Alanya +250km) Güney çizgisi boyunca aktığı için alt kol olarak adlandırdığımız Ermenek Göksusu, kendisini besleyen en uzun damarla ölçülüp biçildiğinde kesin görünen uzunluğuyla 293 km uzunluğa erişir. Bu ölçüler içinde akan ırmağın Ermenek kolunu, bu kez en uçta Gevne Çayı olarak doğduğu yer olan Antalya İli Ardıçlıyalak'tan Silifke'de denize kavuştuğu yere değin ölçtüğümüzde aşama aşam şu iller içinden akar; Antalya 9 km, Konya 34 km, Karaman 2 km, Antalya 35 km, Karaman 64 km, Mersin 15 km, Karaman 2 km, Mersin 132km. Bu ölçülerin hepsini topladığımızda 293 km yapan uzunluğun; 147 km'si Mersin İli topraklarında, 68 km'si Karaman İli içinde, 34 km'si Konya İli içinde ve son olarak 44 km'si Antalya ili topraklarında akıp gelmiş olur... Sıra geldi üst kola... Göksu Irmağı'nın denize kavuştuğu yerden ırmağın yatak boyunu izlediğimizde 109 km sonra ulaştığımız Mut Suçatı'nda, batıdan doğup gelen Ermenek kolundan başka, kuzeyden inip gelen ikinci kolun Hadim Göksusu olarak bilindiğini söylemiştik. Şimdi Suçatı'ndan başlayıp Hadim yönüne doğru ırmak yatağı içinde ilerleyecek olursak ırmağın bu üst kolu üzerinde nerede ne var sırasıyla bunları yazalım... Suçatı'nın yukarısına doğru ırmağın yatak uzunluğu 119 km olduğunda ilk olarak Mut ile Ermenek arasında uzanan karayolunun geçtiği Kadıköy Taş Köprüsü ve yeni köprü ırmağın üzerinde yan yana yer alır. Buranın yalnızca 700 metre yukarısında Mut Ermenek arasını bağlayan yeni ana yolun üzerinden geçtiği Fakırca köprüsü sıraya girer bu kez. Irmak 131 km uzunluğa eriştiğindeyse Derinçay'da önce yeni köprü sonra taş köprü arka arkaya belirir. Derinçay yerleşiminin yukarısında yaklaşık 3 km boyunca dar kayalık geçitten akıp gelen ırmağın uzunluğu deniz ağzından ölçüldüğünde 150 km olunca, Kravga'ya varılır ve burada ırmak üzerinde taş köprü ve yeni köprü yine dip dibe görülür. Irmağın uzunluğu Suçatı'ndan yukarıya doğru 62,5 km, denizdense 171,5 km olduğunda, suyun artık Mersin ili topraklarında değil Karaman ili içinde akıp geldiği yatağı izlemeye başlarız. Karaman topraklarına girdiğimizde Topalhacı Köprüsü altında gördüğümüz ırmak yatağı 175 km olduğunda, dar kayaç yarıklar arasına girip sonrasında yukarı yönde yaklaşık 10 km boyunca görülecek olan çakıl ve kayalık yığınlarının arasından geçip gelir. Deniz ağzından uzunluğu yukarı yönde 183,5 km olduğunda Bucakkışla Köprüsü, 188 km olduğundaysa Çukurköy Köprüsü sıralanır ve sonra suyun 191. km'de bir sututağı görülür. Irmak uzunluğu 205 km olduğunda Karaman toprakları biter ve Konya toprakları başlar. Ancak yalnızca 3 km yukarıda ırmağın yeniden Karaman içinde kaldığı görülür. Bu arada anlatımımızda ırmak akışının tersi yönünde yukarıya doğru gittiğimizi ve verdiğimiz ölçülerin de deniz ağzından alındığını unutmayalım. Karaman topraklarındaki bu bölümü de kısa süren ırmak, uzunluğu 215 km olunca yeniden Konya topraklarında görünmeye başlar. 2 km yukarıda bir sututağı içinde denetime alınan su, daha yukarıda 234. km'de Yağcı Yelmez Köprüsü altından geçer... Irmak uzunluğu Suçatı'ndan yukarıya doğru 129 km, denize kavuştuğu yerden 238 km olduğunda Hadim Göksusu denilen üst ana kolun, iki damarın birleşmesiyle oluştuğu görülür. Bunlardan yukarı yönden gelen çaya Gökçay, aşağı yönden gelen çaya Balcılar/Ilıcapınar deresi adı verilir... Gökçay üzerinde ilerlediğimizde neredeyse yerleşim görünmeyen ırmak yatağı üzerinde yalnızca Bağbaşı yerleşimi ve bu yerleşime yakın Bağbaşı Sututağı yer alır. Sırasıyla kuzey, batı ve sonra güney yönden dönüp gelen bu dere yatağı 56 km yukarıda, toplam ırmak uzunluğu 290 km olduğunda Dedemli yerleşimi önündedir. Burada üç kolun birleşimiyle oluştuğu görülen çayın Dolhanlar, Korualan ve Yalınçevre yerleşimlerinden inip geldiği görülür. Bu kollardan ise Dolhanlar yönünden gelip oranın da gerisinden akıp gelen kol, en uzun damarı oluşturarak ırmağın uzunluğunu burada 297 km'ye eriştirir. Ancak burada Ardıçyalağı - Eğrigöl arasında olduğunu varsaydığımız gibi, yine yeraltından 1 km yol gelen bir yerköprü olduğunu düşünüyoruz. Eğer bu eklentiyi de sayacak olursak +13 km ile bu kolun, ırmağı 310 km uzunluğa eriştirdiğini öne sürebiliriz... Geriye dönecek olursak, ırmak uzunluğunu 234 km olduğunda oluşan çataldan bu kez soldan ilerleyip (akışın tersi yönünde) Ilıcapınar yönüne gittiğimizde, 240. km'de Gaziler Köprüsü'ne varırız. 249 km uzunluğa denk gelindiğindeyse güneye doğru 3 km sürecek oldukça dar ve sıkışık yarlık arasından akar su. 257. km'de ırmak üzerinde iki köprü yan yana görünür. Doğu yakada Sarnıç yerleşimi ile batı yakada Sazak ve Gülpınar yerleşimlerini birbirine bağlayan köprülerin ilki yeni, ikincisiyse Korucu Taş Köprüsü'dür. Irmak yatağını 1400 metre güneye doğru yukarı yönde izlediğimizde bu kez bir başka taş köprü olan Sazak Taş Köprüsü ile karşılaşırız. Buradan sonra bu yatağa adını veren yerleşimlerden Ilıcapınar'ın doğu yanından geçer su. 264. km'ye gelindiğindeyse yapım aşamasında olan Afşar yerleşimi yanındaki sututağı karşılar bu kez bizi. Güneydoğu yönünde ilerleyip ırmak yatağı 271 km uzunluğa eriştiğinde, burada iki ayrı yönden gelen kol olduğu görülür. Bu kollardan güney yönden geleni Çetmi Çömeşpınar yerleşiminden, doğu yönden geleni ise Balcılar yerleşiminden akar... Balcılar deresi kolu, bu çataldan 9 km yukarıya gidildiğinde adını aldığı Balcılar yerleşimi yanından geçip gelir ve burayı da doğu yönde +15 km uzunluğunda üç dört kar suyu yatağının beslediği ortay çıkar. Böylece Balcılar damarı ile Göksu Irmağı 295 km uzunluğa erişmiş olur. Balcılar'dan geriye döndüğümüzde, en son 271. km'de suyun iki yönden gelip birleştiğini söylemiştik. Şimdi bu çataldan Çetmi yönüne ilerlediğimizde, yalnızca 3 km sonra dere yatağının Çetmi yerleşimi içinde olduğu görülür. Çetmi yerleşiminin ise 4 km yukarısında ırmak bir çağlayandan dökülüp gelir. Burası ırmak yolunun bu kol üzerinde 278. km'sindedir. 7 km yukarıda tüm uzunluk 285 km olduğunda dere yatağını iki kolun beslediği yere gelinir. Burada güneyden inen kol, Başyayla ve Başköy'ün batı açığından geçip 13 km geride Karaman topraklarına çok az girerek bir sututağı yakınından doğup gelir (298km). Çetmi suyunu besleyen en canlı damarsa, geride 285.km'de batıdan uzayıp gelen akıntıdır. Bu su yatağı geldiği yukarı yönde izlendiğinde 7 km sonra Ermenek'ten Taşkent'e uzanan yolun 80. km'sinde köprü altından geçer. Kaynağına uzanan bu su yatağını izlenmeyi sürdürdüğümüzde, 13 km yukarıda bir çok su sızıntısının dere yatağına eklendiği görülür. Artık neredeyse kurumuş görünen dere yatağı 285.km'de gördüğümüz son su çatından 16,5 km uzaklığa eriştiğinde belirli bir kaynak olmaksızın son bulur ve Çetmi deresi kolunun ve dolayısıyla da Göksu Irmağı'nın üst ana kolu olan Hadim Göksusu'nun en uç yerine varılarak Göksu Irmağı'nı kendi kolu üzerinde 302 km'ye ulaştıran akıntısız kar suyu kaynağının yeri belirlenmiş olur... Deniz düzeyinden 1950 metre yüksekte ölçümlenen bu konum Konya ili topraklarının en güney ucunda kalıp, kuş uçuşu Taşkent'in 6 km güney - güneybatı aralığında, Hadim'in 13 km güneyinde, Çetmi'nin 13 km batısında, Beyreli'nin 9,5 km kuzeydoğusunda, Ermenek'in 45 km kuzeybatısında, Alanya'nın 55 km kuzeydoğusunda, Mut Suçatı'nın 87 km Silifke'nin 141 km Göksu Irmağı'nın denizle buluştuğu yerin 154 km kuzeybatısında, Eğri Göl'ün 24 km ve Ermenek kolunun en uç konumunu oluşturan Ardıçlıyalak'ın 20,5 km doğusundadır. Bu konum en yakın ulaşılabilir karayoluna kuş uçuşu olarak yaklaşık 3,5 km uzaklıktayken, yola ulaşıldığında varılan konum bu kez araç ile Ermenek kent içine 68 km, Mut kent içine 155 km, Silifke kent içine 214 km, Konya Taşkent'e 10 km, Hadim'e 22 km uzaklıktadır... Ermenek Göksusu'nun il il hangi topraklardan ne denli uzunlukta geçtiğini daha önce yazmıştık. Şimdi ise az önce okumuş olup bitirdiğiniz Hadim Göksusu kolunun aşama aşama ne uzunlukta nereden geçtiğini yazalım size. Hadim Göksusu'nun akar durumda olduğunu uydudan kesin olarak gördüğümüz son ucu, Konya İli içinde Çetmi Suyu'nun doğup geldiği yerdi. Burayı başlangıç alıp bu kez doğup geldiği yerden ölçtüğümüzde ırmak uzunluğu 302 km'ye erişti. Bu başlangıçtan suyun denize kavuştuğu yere değin Hadim Göksusu, Konya ili topraklarında 90 km, Karaman ili içinde 40,5 km ve son olarak Mersin ili topraklarında 171,5 km akmış olur... Göksu Irmağı, Orta Torosların en güçlü akan suyudur. Doğusunda Seyhan Irmağı'na, batısında Manavgat Çayı'na dek onun gibi gür akan bir ırmak bulunmaz. Tüm ırmakların denize kavuştuğu konumlar ölçüldüğünde, Göksu Irmağı doğusunda bulunan Ceyhan çıkışına 138 km, Seyhan çıkışına 90 km, Tarsus Çayı çıkışına 88,5 km, Aslanköy Deresi çıkışına 74 km, Mezitli Akarsu deresi çıkışına 67 km, Erdemli deresi çıkışına 41,5 km, Aksuvat (Limonlu) Çayı çıkışına 34 km uzaklıktadır. Bu kez yakından uzağa doğru batısında sıralanan, Taşucu Bolacalı (Araplı) Deresi çıkışına 13 km, Babadıl (Sipahili) Deresi çıkışına 54,5 km, Aydıncık Soğuksu çıkışına 69,5 km, Bozyazı Sini (Bayat) Çayı çıkışına 99 km, Anamur Çayı çıkışına 107 km, Yakacık Anıtlı Çayı çıkışına 135 km, Gazipaşa Delice dersi çıkışına 159 km, Alanya Dim Çayı çıkışına 180 km, Manavgat Çayı çıkışına 233 km uzaklıkta ölçülür...   Konu Araştırması, Ölçümler ve Görüntüler : Aytaç Kurtuba İletişim : aytackurtuba@hotmail.com / aytackurtuba@gmail.com 00 90 545 417 03 57 https://www.facebook.com/aytac.kurtuba 102 görselli sanal ortam konu anlatımı https://www.facebook.com/pg/justinSilifke/photos/?tab=album&album_id=1381355418740264
Ekleme Tarihi: 24 Şubat 2021 - Çarşamba

GÖKSU IRMAĞI – ÖLÇÜMLER VE KONUMLAR

GÖKSU IRMAĞI – ÖLÇÜMLER VE KONUMLAR 

 

Özellikle yaz aylarında su akışının dinginleşmesiyle beliren ve ona özgü bu adı suyun gök yeşil tüsünden (renginden) alan Göksu, Orta Torosların eşsiz görsellikler sunan tepeleri ve dağları arasında uzayıp göz kamaştırıcı bir güzelliğe büründürür kendini. Çam ormanlarıyla örtülü yemyeşil yarlıkların arasında akarken, güzelliği onu utandırır, sık sık kıvrılıp ara ara gözden yitmeye çalışır. Ancak Anadolu'nun can damarlarından biridir Göksu, durmaz, akar... Yoksun bırakmaz kendinden verim bekleyen tarlaları, sular...

Bir çok kaynağı ve kolu olan Göksu Irmağı'nın ulaştığı en büyük uzunluk bu güne değin gerçek değerinden daha düşük düzeyde yazılıp çizilmiş, ancak bizim kendi yaptığımız araştırmalar ve uydu gözlemlerinde bu uzunluk daha yüksek değerlere çıkmıştır. Daha önce 250 km olarak belirtilen Göksu Irmağı'nın bizim yaptığımız ölçümler sonucu ortaya çıkan uzunluğu 302 km'dir...

Göksu Irmağı'nın denize kavuştuğu ağızdan ırmak çizgisi izlenerek akıntıya karşı yukarı yönde gidildiğinde, Sökün Kurtuluş yerleşimleri ile Arkum Altınkum yerleşimleri arasını bağlayan ova köprüsüne 10 km sonra ulaşırız. Irmak ağzından Silifke kent içinde güney (Mersin) köprüsü 20 km, Taşköprü 21,2 km, Silifke Sayağzı sututağı (barajı) 25 km uzaklıkta kalır. Değrmendere dolayında yer alan Göksu Köprüsü, ırmağın denizle buluştuğu yerden 39 km ırmak yatağı uzaklığında kalırken, köprünün yukarısında sırayla, Irmak Adası 44. km, Değirmendere ve Karakaya Köprüsü 47. km, Kargıcak Köprüsü 61. km, Evkafçiftliği yarlığı 64. km uzaklıkta ölçülür. Buradan sonra Mut topraklarına giren ırmak yatağı boyunca, Kışlaköy Şarlak Köprüsü 74. km'de, Köselerli Köprüsü 96.km'de ve son olarak Suçatı 109. km'de konumlanır... Suçatı'nda birleşen iki ana ırmak kolundan biri Ermenek yönünden (alt kol-güney) diğeri ise Hadim yönünden (üstt kol-kuzey) akıp gelerek Göksu Irmağı'nı bu konumda gerçek anlamıyla oluşturmuş olur...

Güney çizgisi boyunca aktığı için alt kol olarak adlandırdığımız Ermenek Göksusu, kendisini besleyen en uzun damarla ölçülüp biçildiğinde kesin görünen uzunluğuyla 293 km uzunluğa erişmektedir. Bu ölçüler içinde akmakta olan Göksu Irmağı'nın Ermenek kolunu, Gevne Çayı olarak doğduğu yer olan Antalya İli Ardıçlıyalak'tan Silifke'de denize kavuştuğu yere değin ölçtüğümüzde aşama aşama şu iller içinden akar; Antalya 9 km, Konya 34 km, Karaman 2 km, Antalya 35 km, Karaman 64 km, Mersin 15 km, Karaman 2 km, Mersin 132 km. Bu ölçülerin hepsini topladığımızda 293 km yapan bu kol uzunluğunun; 147 km'si Mersin İli topraklarında, 68 km'si Karaman İli içinde, 34 km'si Konya İli içinde ve son olarak 44 km'si Antalya ili toprakları üzerinden akıp gelmiş olur.

Ermenek Göksusu'nun il il hangi topraklardan ne denli uzunlukta geçtiğini yukarıda yazdıktan sonra şimdi ise Hadim Göksusu kolunun aşama aşama ne uzunlukta nereden geçtiğini yazalım. Hadim Göksusu'nun akar durumda olduğunu uydudan kesin olarak gördüğümüz son ucu, Konya İli içinde Çetmi Suyu'nun doğup geldiği yerdir. Burayı başlangıç alıp bu kez doğup geldiği yerden ırmağın denize döküldüğü konum arası ırmak yatağı temelli ölçümle 302 km uzunluğa erişir. Bu konumdan suyun denize kavuştuğu yere değin ölçtüğümüzde Hadim Göksusu, Konya ili topraklarında 90 km, Karaman ili içinde 40,5 km ve son olarak Mersin ili topraklarında 171,5 km akmış olur. Göksu Ovası'nı ve Göksu Kumsalı'nı oluşturan Göksu Irmağı, Orta Akdeniz Bölgesi'nin en güçlü akan suyudur. Doğusunda Seyhan Irmağı'na, batısında Manavgat Çayı'na değin onun gibi gür akan başka bir ırmak bulunmaz.

Tüm ırmakların denize kavuştuklerı kendi ağız konumları ölçüldüğünde, Göksu Irmağı doğusunda bulunan Ceyhan Irmağı ağzına 138 km, Seyhan Irmağı ağzına 90 km, Tarsus Çayı ağzına 88,5 km, Aslanköy akarcası çıkışına 74 km, Mezitli Akarsu akarcası çıkışına 67 km, Erdemli suyu çıkışına 41,5 km, Aksuvat (Limonlu) Çayı çıkışına 34 km uzaklıktadır. Silifke çıkışından 6 km sonra Ekşiler yerleşimi karşısı ile Mut'a girmeden 9 km önce Köselerli yerleşimi arasında kalan 55 km'lik karayolu boyunca izleyip görebileceğiniz Göksu Irmağı ve ırmağın yarıp açtığı dağlar arasında uzanan derin yarlıkların göz alıcı güzelliği ve doğallığı sizi baştan çıkaracaktır. Yer yer ırmak dengine inen bu yol, yine yer yer tüm tepeleri ve ırmak yatağını görebileceğiniz yüksekliklere çıkıp ilerler. Burada, ırmak boyunca onu yolculayan yüksek dağların doruk yamaçlarında, çıkılması olanaksız birçok doğal ve dev in oyukları görecek ve bu in oyuklarına bakarak bunların içinde bir dönem yaşamış olan ilk topluluklar üzerine düşler kuracaksınız. Birbiri ardına tarımla uğraşan günümüz küçük yerleşimlerini de göreceğiniz bu yol, sağa sola kıvrılıp ilerlerken sık sık çam ağaçlarının gölgesine de girmiş olacak. Kimi yerde ırmak boyuna inen bu karayolu, yüzmek isteyenleri suyun çekiciliğine yaklaştırırken, kimi yerde ırmağa adını veren gök yeşil suyu izlemeniz için bir kuytuya sokulacaktır. İçinden geçeceğiniz yerleşimlerde, ırmağın suyuyla beslenen yemişleri tadacağınız satıcıların önüne geleceksiniz ara ara. Burada Değirmendere, Keben, Ortaören, Kargıcak yerleşimlerinde, nar ekşisi, üzüm pekmezi, bal, zeytin, zeytin yağı, incir, dikenli incir, kekik, koyun ve keçi yoğurdu ile deri biştekleri (peynirleri) satın alıp tatmanızı özellikle öneriyoruz...

Geçik dönemdeki Yunanca adı Kalikadnos olan Göksu Irmağı'nı besleyen iki ana kol vardır. Bunlardan alt ana kol da diyebileceğimiz Ermenek Göksusu 'Gökçay', üst ana kol Hadim Göksusu ise 'Gökdere' olarak adlandırılır. Bu iki kol, Silifke kent içine karayolu ile 75 km uzaklıkta kuzeyde yer alan Mut ilçe topraklarında kalan Mucuk kırsal yerleşimi yakınında, Suçatı olarak adlandırılan yerde bir araya gelip Göksu'yu oluştururlar. Buradan sonra tek bir ırmak olarak akan Göksu'nun, Suçatı ile denize döküldüğü yer arasında kalan bölümü, tüm kıvrımlarıyla 109 km olarak ölçülür. Evkafçiftliği yerleşimi denginde kayaç yarlık arasından geçerek Silifke topraklarına giren Göksu'nun yalnızca son 64 km'si Silifke ilçesi içinde kalarak toplam ırmak uzunluğun ancak beşte birini kendi içinde akıtmış olur...

Göksu Irmağı'yla ilgili burada yazacağımız açıklamaların tümü, uydu görüntüleri üzerinden adım adım giderek, kıvrım kıvrım ırmak ve kollarını izleyerek yaptığımız ayrıntılı inceleme ve araştırmaların sonucuna dayanıyor olacak. Bu açıdan özgün olarak ele alıp yazdığımız ve hiçbir kaynağı temel almadığımız bu çalışmamızda, ilk kez okuyacağınız ölçümler ve uzaklık değerleri ile, daha önce öğrenmiş olduğunuz bir çok bilgiyi de değiştirmiş olacağız.

Konu anlatımı boyunca, ırmağın ulaşacağı uzunluk değerlerini sık sık size aktarırken, ölçüm için temel aldığımız başlangıç konumunun ırmağın denize döküldüğü yer olacağını baştan belirtmiş olalım. Dolayısıyla ırmağın denize döküldüğü kıyı konumundan, dağlara doğru gerisin geri giderek ölçüm değerlerimizi vereceğiz...

Öncelikle Göksu Irmağı'nın doğup geldiği tek bir kaynağın olmadığını, ırmağı besleyen bir çok kolun Antalya Konya il sınırı dolayında Geyik Dağları'nın 2400 ile 2000 metre yüksekliğe ulaşan doğu doruklarından, kar suyu dere yatakları ile beslenip geldiğini belirtelim. İlginç olacak, yaptığımız ölçümlerde Göksu Irmağı'nın en uç, en uzak kar suyu dere yatağı damarlarını saptadığımızda, bunun üst ana kolda da alt ana kolda da birbirine neredeyse eşit biçimde ırmağı yaklaşık 300 km uzunluğa eriştirmiş olduğunu gördük. Ancak konu içinde daha ayrıntılı belirteceğimiz olağan dışı bir saptamayı da ek olarak göz önüne alıp değerlendirecek olursak, bu uzunluk, alt ana kolu (Ermenek) bir yerköprü ile yer altından besleyen Eğri Göl'e su taşıyan kar suyu yataklarıyla birlikte 310 km 'ye dek çıkabilir görünmektedir. Şimdi size Göksu Irmağı'nın denize döküldüğü yerden başlayarak yukarı doğru gidildiğinde konum konum nerede ne var bunları yazalım. Aşağıda yazacağımız bu bu konum ve uzaklık değerleri, biz ırmak içinde ve su üzerinde yürüyerek yukarı yönde gidiyormuşcasına ölçülüp yazılmış olarak size sunulacaktır...

Sökün Kurtuluş yerleşimleri ile Arkum Altınkum yerleşimleri arasını bağlayan ova köprüsü, ırmağın denize kavuştuğu yerden 10 km yukarıda kalır. Silifke kent içinde Güney (Mersin) Köprüsü 20 km, Roma Taşköprüsü 21,2 km, Silifke Sayağzı sututağı (barajı) 25 km yukarıdadır. Göksu Köprüsü, ırmağın denizle buluştuğu yerden 39 km yukarıda kalırken, köprünün yukarısında sırayla, Irmak Adası 44 km, Değirmendere ve Karakaya Köprüsü 47 km, Kargıcak Köprüsü 61 km, Evkafçiftliği yarlığı 64 km ırmak yatağı uzaklığında konumlanır. Buradan sonra Mut topraklarına giren ırmak yatağı boyunca, Kışlaköy Şarlak Köprüsü 74. km'de, Köselerli Köprüsü 96.km'de ve son olarak Suçatı 109. km'de yer alır. Buraya dek ırmak üzerinde rafting yapılan iki konum, Mut Hocalı ile Silifke Kargıcak arası ırmak kesiti de 6 km olarak ölçülür...

Şimdi geldik Suçatı'nda ikiye ayrılan Göksu'nun iki ana koluna. Yukarıda yazdığımız gibi, Suçatı'a batı yönden gelen alt kol Ermenek Suyu, kuzeyden gelen üst kol ise o da daha sonra yine batıdan yönelecek olan Hadim Suyu'dur...

İlk olarak Ermenek yönünden gelen alt kol üzerinde yer alan önemli konumları uzaklıkları ile birlikte verelim. Denizden Suçatı'na geri gelene dek 109 km uzunluğa erişen Göksu Irmağı, yukarı yönde Ermenek kolunda ilerlendiğinde 20 km sonra ulaşılacak olan Yerköprü Çağlayan'ından önce dört ayrı küçük sututağı (baraj) ile denetim altına alınır. 129. km 'de Yerköprü Çağlayanı'nın adından da anlaşılacağı üzere bir yer altı geçitinden geçip gelir ırmak. Bu geçidin diğer ucu bir kaç yüz metre geride tepenin öteki yüzünde gün yüzüne çıkar. Burada tepe üzerinden düşen su ayrı bir kaynaktan gelirken, ana su olan Ermenek Göksusu tepe içinde oluşan bu yer altı geçitinden akar. Daha yukarı gidildiğinde ırmak uzunluğu 134 km olunca bu kez daha büyük bir sututağı olan Köseçobanlı eteklerinde kurulu Gezende sututağına varılır. 4 yıllık bir yapım süreci sonunda 1979 yılında güç üretmeye başlayan bu sututağının su düşen durası (duvarı) 75 metre yüksekliktedir. Deniz düzeyinden 330 metre yukarıda kalan bu sututağının da yukarısında, ırmak uzunluğu 132 km olduğunda, Mersin topraklarından önce Karaman il topraklarında akan Göksu yatağı izlenmeye başlar. Ancak yalnızca 2 km sonra yeniden Mersin il topraklarında görünen ırmak, Mersin topraklarında 15 km izlendikten sonra, ırmak uzunluğu 149 km olduğunda yeniden Karaman ili içindedir. Aşağıdan yukarıya doğru gittiğimiz bu iz sürmenin Karaman içinde ırmak yatağının 10 km yukarısına gelindiğinde, Ermenek ilçesi eteklerinde Göksu üzerine kurulmuş en büyük su tutağına varılmış olur. Bu sututağı öylesine büyüktür ki, bu bölümde su toplanmadan önce 25 km olan ırmak yatağının üzerini biriken su kaplamış ve büyük bir göl oluşmuştur. 6 yıl süren yapım aşamasından sonra 2012 yılında güç üretmeye başlayan bu sututağı, yeryüzünün 26. Avrupa'nın ise 6. en yüksek akış durası (duvarı) ile ırmağın başıboş ilerlemesine el koyar. Burada 218 metre yüksekliğe ulaşan sututağının su düşüşü sağlanan akış durası, bu ölçüler ile ülkemizde Deriner sututağından sonra ikinci sıraya konumlanır. Deniz düzeyinden 700 metre yüksekte ölçümlenen Ermenek tutak gölünü, gerisinde batıdan gelen Gevne Çayı ile kuzeyden inen Elmayurdu Deresi birlikte beslerler. Elmayurdu Deresi 42,5 km uzunluk ve göl altında kalan 25 km dere yatağı uzunluğu ile, Göksu Irmağı'nı kendi üzerinde 227 km uzunluğa eriştirir. Ancak bu uzunluğu aşan Gevne Suyu üzerinde yukarı yöne doğru ilerlemeyi sürdüreceğiz biz şimdi...

Gevne Çayı, Elmayurdu deresine göre daha erken tutak gölüne girdiği için, göl altında kalan yolu 17 km ile ölçümlendirilir. 177. km'de sututağı gölüne giriş yapan bu çayın akıp geldiği gerisi, ırmak boyu 214 km olduğunda Antalya topraklarında izlenmeye başlar. 232. km'ye gelindiğinde küçük bir kolun daha eklendiği Gevne Çayı, ırmak boyu 249 km olduğunda üçüncü kez Karaman il topraklarında görünür. Bu dolayda Karaman Sarıveliler yerleşimi ile Konya Taşkent yerleşimleri arasında uzanan ana yol dışında, Çamiçi'nden geçen ikinci ara yol da burada ırmak boyuna eşlik etmiş olur. Karaman toprakları içinde ilginç olarak yalnızca 2 km yatağı olan Gevne Çayı, sonunda Konya il topraklarında izlenir artık. Beyreli, İspatlı, Sarıbaş ve Çamiçi yayla yerleşimlerini görerek akıp gelen çayı, deniz düzeyinden 1480 metre yukarıda kalan Beyreli'de ırmak uzunluğu 273 km olduğunda iki küçük kolun beslediği görülür. Soldan inip gelen kolun gerisi, kendi üzerinde 275 km ırmak uzunluğu oluştuğunda, Antalya il topraklarından akmaya başlar ve burada Gündoğmuş Bedan Yaylası'nda toplam ırmak uzunluğu 279 km olduğunda kar suyu dere yarıklarında yeşerdiği kaynağa erişilmiş olur. Geriye dönüp Beyreli üzerinde sağ kolu izlediğimizdeyse, Gevne Çayı'nın en uzun koluna girmiş oluruz. Beyreli'ye kuzeyden giriş yapan bu kol, Birardıç, Arılık ve Göztaşı konumlarından geçip öncesinde doğudan çıkıp geldiği yönde, ırmak uzunluğu 285 km olunca geriye kalan ucunun Antalya il topraklarında kaldığı görülür. Ardından Ardıçlıyalak konumuna varan bu kolun kökü, ırmak uzunluğu toplam 293 km olduğunda birden bire suyun çıktığı bir kaynak biçimindedir. İşte burada uydu üzerinden yaptığımız gözlem ve araştırma sonucunda çarpıcı bir bulguyla karşılaşmış oluyoruz. Burada birden bire topraktan çıktığı düşünülen Gevne Çayı kaynağının, yalnızca 400 metre güneybatı yönünde bir başka dere akıntısı da birden bire ortadan yok oluyor. Yeryüzü araştırmalarında yerköprü olarak tanımlanan bu kavramın, burada 400 metrelik yer altı aralığında gerçek olmaması için bir neden olmasa gerek. Çünkü uydu görüntülerine bakıp bu ikinci suyun izini sürdüğümüzde, buranın da kuş uçuşu 6 km yukarısında Eğri Göl adında irice bir su birikintisi olduğunu, ve 2070 metre yükseltide bulunan bu gölün güneyinde daha alçakta çok sayıda S çizerek gezinen suyu yer altından beslediği görüntüsü ortaya çıkmaktadır. Söbüçimen Yaylası olarak adlandırılan bu yerde ve yayla yerleşiminde küçücük bir düzlükte onlarca S çizerek kıvrım oluşturan dere suyu, doğrudan bağlantısız görünse de göl suyunun yeraltından beslemesiyle varlık kazanmıştır ve kendi ucunu yine yeraltından Gevne Çayı'na bağlamıştır. İşte bu Söbüçimen suyu 2000 metre yükseltide ortadan yitip, yeraltında ilerleyerek 400 metre sonra Ardıçlıyalak'ta Gevne Çayı kaynağı olarak ortaya çıkar. Tüm bu ölçüleri de işin içine kattığımızda, 293 km uzunluğa erişen ırmağın bu son ucu, artı ölçülerle 304 km uzunluğa erişmiş olur. Gevne Çayı'nın, tüm bu yeraltı geçişleri bulunan suların dışında, kuş uçuşu 5 km doğusunda yer alan 2885 metre yüksekliğe erişen Geyik Dağının kar sularıyla da beslendiği düşünülmelidir. Çünkü yer üstünde görünen su yollarının dışında yer altında da bir o denli su geçişleri ve bağlantıları olması gerekmektedir...

Antalya il toprakları içinde kalan, Gevne Çayı'nın kaynağı olan bu konum, bu kez ırmak yatağı ölçüleriyle değil de kuş uçuşu olarak, Antalya Eğri Göl Yaylası'nın 6 km güneydoğusunda, Konya Beyreli Yaylası'nın 13 km kuzeybatısında, Antalya Gündoğmuş Yaylası'nın 23 km kuzeydoğusunda, Konya Taşkent'in 22,5 km batısında, Karaman Sarıveliler Yaylası'nın 39 km Ermenek'in 63 km kuzeybatısında, Alanya'nın 43 km kuzeydoğusunda, Mut Suçatı'nın 107 km Silifke Roma Taşköprü'nün 160 km kuzeybatısında, Göksu Irmağı'nın denizle buluştuğu çıkışın ise 174 km kuzeybatısında kalır. Gevne Çayı'nın Ardıçlıyalak'ta doğduğu bu konumun karayolu uzaklıklarını verecek olursak, Eğri Göl Yaylası 8 km, Büyük Hisarlık Yaylası 22 km, Korulualan yerleşimi 31 km, Konya Hadim 46 km, Karaman Ermenek 113 km, Silifke kent içi 260 km, Alanya kent içi ise 115 km uzaklıkta ölçülür. (Silifke - Alanya +250km) Güney çizgisi boyunca aktığı için alt kol olarak adlandırdığımız Ermenek Göksusu, kendisini besleyen en uzun damarla ölçülüp biçildiğinde kesin görünen uzunluğuyla 293 km uzunluğa erişir. Bu ölçüler içinde akan ırmağın Ermenek kolunu, bu kez en uçta Gevne Çayı olarak doğduğu yer olan Antalya İli Ardıçlıyalak'tan Silifke'de denize kavuştuğu yere değin ölçtüğümüzde aşama aşam şu iller içinden akar; Antalya 9 km, Konya 34 km, Karaman 2 km, Antalya 35 km, Karaman 64 km, Mersin 15 km, Karaman 2 km, Mersin 132km. Bu ölçülerin hepsini topladığımızda 293 km yapan uzunluğun; 147 km'si Mersin İli topraklarında, 68 km'si Karaman İli içinde, 34 km'si Konya İli içinde ve son olarak 44 km'si Antalya ili topraklarında akıp gelmiş olur...

Sıra geldi üst kola...

Göksu Irmağı'nın denize kavuştuğu yerden ırmağın yatak boyunu izlediğimizde 109 km sonra ulaştığımız Mut Suçatı'nda, batıdan doğup gelen Ermenek kolundan başka, kuzeyden inip gelen ikinci kolun Hadim Göksusu olarak bilindiğini söylemiştik. Şimdi Suçatı'ndan başlayıp Hadim yönüne doğru ırmak yatağı içinde ilerleyecek olursak ırmağın bu üst kolu üzerinde nerede ne var sırasıyla bunları yazalım... Suçatı'nın yukarısına doğru ırmağın yatak uzunluğu 119 km olduğunda ilk olarak Mut ile Ermenek arasında uzanan karayolunun geçtiği Kadıköy Taş Köprüsü ve yeni köprü ırmağın üzerinde yan yana yer alır. Buranın yalnızca 700 metre yukarısında Mut Ermenek arasını bağlayan yeni ana yolun üzerinden geçtiği Fakırca köprüsü sıraya girer bu kez. Irmak 131 km uzunluğa eriştiğindeyse Derinçay'da önce yeni köprü sonra taş köprü arka arkaya belirir. Derinçay yerleşiminin yukarısında yaklaşık 3 km boyunca dar kayalık geçitten akıp gelen ırmağın uzunluğu deniz ağzından ölçüldüğünde 150 km olunca, Kravga'ya varılır ve burada ırmak üzerinde taş köprü ve yeni köprü yine dip dibe görülür. Irmağın uzunluğu Suçatı'ndan yukarıya doğru 62,5 km, denizdense 171,5 km olduğunda, suyun artık Mersin ili topraklarında değil Karaman ili içinde akıp geldiği yatağı izlemeye başlarız. Karaman topraklarına girdiğimizde Topalhacı Köprüsü altında gördüğümüz ırmak yatağı 175 km olduğunda, dar kayaç yarıklar arasına girip sonrasında yukarı yönde yaklaşık 10 km boyunca görülecek olan çakıl ve kayalık yığınlarının arasından geçip gelir. Deniz ağzından uzunluğu yukarı yönde 183,5 km olduğunda Bucakkışla Köprüsü, 188 km olduğundaysa Çukurköy Köprüsü sıralanır ve sonra suyun 191. km'de bir sututağı görülür. Irmak uzunluğu 205 km olduğunda Karaman toprakları biter ve Konya toprakları başlar. Ancak yalnızca 3 km yukarıda ırmağın yeniden Karaman içinde kaldığı görülür. Bu arada anlatımımızda ırmak akışının tersi yönünde yukarıya doğru gittiğimizi ve verdiğimiz ölçülerin de deniz ağzından alındığını unutmayalım. Karaman topraklarındaki bu bölümü de kısa süren ırmak, uzunluğu 215 km olunca yeniden Konya topraklarında görünmeye başlar. 2 km yukarıda bir sututağı içinde denetime alınan su, daha yukarıda 234. km'de Yağcı Yelmez Köprüsü altından geçer... Irmak uzunluğu Suçatı'ndan yukarıya doğru 129 km, denize kavuştuğu yerden 238 km olduğunda Hadim Göksusu denilen üst ana kolun, iki damarın birleşmesiyle oluştuğu görülür. Bunlardan yukarı yönden gelen çaya Gökçay, aşağı yönden gelen çaya Balcılar/Ilıcapınar deresi adı verilir... Gökçay üzerinde ilerlediğimizde neredeyse yerleşim görünmeyen ırmak yatağı üzerinde yalnızca Bağbaşı yerleşimi ve bu yerleşime yakın Bağbaşı Sututağı yer alır. Sırasıyla kuzey, batı ve sonra güney yönden dönüp gelen bu dere yatağı 56 km yukarıda, toplam ırmak uzunluğu 290 km olduğunda Dedemli yerleşimi önündedir. Burada üç kolun birleşimiyle oluştuğu görülen çayın Dolhanlar, Korualan ve Yalınçevre yerleşimlerinden inip geldiği görülür. Bu kollardan ise Dolhanlar yönünden gelip oranın da gerisinden akıp gelen kol, en uzun damarı oluşturarak ırmağın uzunluğunu burada 297 km'ye eriştirir. Ancak burada Ardıçyalağı - Eğrigöl arasında olduğunu varsaydığımız gibi, yine yeraltından 1 km yol gelen bir yerköprü olduğunu düşünüyoruz. Eğer bu eklentiyi de sayacak olursak +13 km ile bu kolun, ırmağı 310 km uzunluğa eriştirdiğini öne sürebiliriz...

Geriye dönecek olursak, ırmak uzunluğunu 234 km olduğunda oluşan çataldan bu kez soldan ilerleyip (akışın tersi yönünde) Ilıcapınar yönüne gittiğimizde, 240. km'de Gaziler Köprüsü'ne varırız. 249 km uzunluğa denk gelindiğindeyse güneye doğru 3 km sürecek oldukça dar ve sıkışık yarlık arasından akar su. 257. km'de ırmak üzerinde iki köprü yan yana görünür. Doğu yakada Sarnıç yerleşimi ile batı yakada Sazak ve Gülpınar yerleşimlerini birbirine bağlayan köprülerin ilki yeni, ikincisiyse Korucu Taş Köprüsü'dür. Irmak yatağını 1400 metre güneye doğru yukarı yönde izlediğimizde bu kez bir başka taş köprü olan Sazak Taş Köprüsü ile karşılaşırız. Buradan sonra bu yatağa adını veren yerleşimlerden Ilıcapınar'ın doğu yanından geçer su. 264. km'ye gelindiğindeyse yapım aşamasında olan Afşar yerleşimi yanındaki sututağı karşılar bu kez bizi. Güneydoğu yönünde ilerleyip ırmak yatağı 271 km uzunluğa eriştiğinde, burada iki ayrı yönden gelen kol olduğu görülür. Bu kollardan güney yönden geleni Çetmi Çömeşpınar yerleşiminden, doğu yönden geleni ise Balcılar yerleşiminden akar...

Balcılar deresi kolu, bu çataldan 9 km yukarıya gidildiğinde adını aldığı Balcılar yerleşimi yanından geçip gelir ve burayı da doğu yönde +15 km uzunluğunda üç dört kar suyu yatağının beslediği ortay çıkar. Böylece Balcılar damarı ile Göksu Irmağı 295 km uzunluğa erişmiş olur. Balcılar'dan geriye döndüğümüzde, en son 271. km'de suyun iki yönden gelip birleştiğini söylemiştik. Şimdi bu çataldan Çetmi yönüne ilerlediğimizde, yalnızca 3 km sonra dere yatağının Çetmi yerleşimi içinde olduğu görülür. Çetmi yerleşiminin ise 4 km yukarısında ırmak bir çağlayandan dökülüp gelir. Burası ırmak yolunun bu kol üzerinde 278. km'sindedir. 7 km yukarıda tüm uzunluk 285 km olduğunda dere yatağını iki kolun beslediği yere gelinir. Burada güneyden inen kol, Başyayla ve Başköy'ün batı açığından geçip 13 km geride Karaman topraklarına çok az girerek bir sututağı yakınından doğup gelir (298km). Çetmi suyunu besleyen en canlı damarsa, geride 285.km'de batıdan uzayıp gelen akıntıdır. Bu su yatağı geldiği yukarı yönde izlendiğinde 7 km sonra Ermenek'ten Taşkent'e uzanan yolun 80. km'sinde köprü altından geçer. Kaynağına uzanan bu su yatağını izlenmeyi sürdürdüğümüzde, 13 km yukarıda bir çok su sızıntısının dere yatağına eklendiği görülür. Artık neredeyse kurumuş görünen dere yatağı 285.km'de gördüğümüz son su çatından 16,5 km uzaklığa eriştiğinde belirli bir kaynak olmaksızın son bulur ve Çetmi deresi kolunun ve dolayısıyla da Göksu Irmağı'nın üst ana kolu olan Hadim Göksusu'nun en uç yerine varılarak Göksu Irmağı'nı kendi kolu üzerinde 302 km'ye ulaştıran akıntısız kar suyu kaynağının yeri belirlenmiş olur... Deniz düzeyinden 1950 metre yüksekte ölçümlenen bu konum Konya ili topraklarının en güney ucunda kalıp, kuş uçuşu Taşkent'in 6 km güney - güneybatı aralığında, Hadim'in 13 km güneyinde, Çetmi'nin 13 km batısında, Beyreli'nin 9,5 km kuzeydoğusunda, Ermenek'in 45 km kuzeybatısında, Alanya'nın 55 km kuzeydoğusunda, Mut Suçatı'nın 87 km Silifke'nin 141 km Göksu Irmağı'nın denizle buluştuğu yerin 154 km kuzeybatısında, Eğri Göl'ün 24 km ve Ermenek kolunun en uç konumunu oluşturan Ardıçlıyalak'ın 20,5 km doğusundadır. Bu konum en yakın ulaşılabilir karayoluna kuş uçuşu olarak yaklaşık 3,5 km uzaklıktayken, yola ulaşıldığında varılan konum bu kez araç ile Ermenek kent içine 68 km, Mut kent içine 155 km, Silifke kent içine 214 km, Konya Taşkent'e 10 km, Hadim'e 22 km uzaklıktadır...

Ermenek Göksusu'nun il il hangi topraklardan ne denli uzunlukta geçtiğini daha önce yazmıştık. Şimdi ise az önce okumuş olup bitirdiğiniz Hadim Göksusu kolunun aşama aşama ne uzunlukta nereden geçtiğini yazalım size. Hadim Göksusu'nun akar durumda olduğunu uydudan kesin olarak gördüğümüz son ucu, Konya İli içinde Çetmi Suyu'nun doğup geldiği yerdi. Burayı başlangıç alıp bu kez doğup geldiği yerden ölçtüğümüzde ırmak uzunluğu 302 km'ye erişti. Bu başlangıçtan suyun denize kavuştuğu yere değin Hadim Göksusu, Konya ili topraklarında 90 km, Karaman ili içinde 40,5 km ve son olarak Mersin ili topraklarında 171,5 km akmış olur...

Göksu Irmağı, Orta Torosların en güçlü akan suyudur. Doğusunda Seyhan Irmağı'na, batısında Manavgat Çayı'na dek onun gibi gür akan bir ırmak bulunmaz. Tüm ırmakların denize kavuştuğu konumlar ölçüldüğünde, Göksu Irmağı doğusunda bulunan Ceyhan çıkışına 138 km, Seyhan çıkışına 90 km, Tarsus Çayı çıkışına 88,5 km, Aslanköy Deresi çıkışına 74 km, Mezitli Akarsu deresi çıkışına 67 km, Erdemli deresi çıkışına 41,5 km, Aksuvat (Limonlu) Çayı çıkışına 34 km uzaklıktadır. Bu kez yakından uzağa doğru batısında sıralanan, Taşucu Bolacalı (Araplı) Deresi çıkışına 13 km, Babadıl (Sipahili) Deresi çıkışına 54,5 km, Aydıncık Soğuksu çıkışına 69,5 km, Bozyazı Sini (Bayat) Çayı çıkışına 99 km, Anamur Çayı çıkışına 107 km, Yakacık Anıtlı Çayı çıkışına 135 km, Gazipaşa Delice dersi çıkışına 159 km, Alanya Dim Çayı çıkışına 180 km, Manavgat Çayı çıkışına 233 km uzaklıkta ölçülür...

 

Konu Araştırması, Ölçümler ve Görüntüler : Aytaç Kurtuba

İletişim : aytackurtuba@hotmail.com / aytackurtuba@gmail.com

00 90 545 417 03 57

https://www.facebook.com/aytac.kurtuba

102 görselli sanal ortam konu anlatımı

https://www.facebook.com/pg/justinSilifke/photos/?tab=album&album_id=1381355418740264

Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve silifkesesimiz.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.

deneme bonusu veren siteler deneme bonusu deneme bonusu https://playdotjs.com/ deneme bonusu veren bahis siteleri youtube mp3 blossomtips.com